Kultura języka polskiego

Andrzej Markowski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-20201-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2018

Liczba stron:

322

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Markowski, Andrzej. Kultura języka polskiego. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, 322 s. ISBN 978-83-01-20201-9

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Markowski, A.

T1 Kultura języka polskiego

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2018

SN 978-83-01-20201-9

Bibliografia BibTex:

@Book{ 198000, author = "Markowski, Andrzej", editor = "", title = "Kultura języka polskiego", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2018", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-20201-9" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Markowski, Andrzej

ED -

TI - Kultura języka polskiego

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2018

SN - 978-83-01-20201-9

ER -

Netografia (standard APA):

Markowski, Andrzej. Kultura języka polskiego [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018 [dostęp: 25 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/kultura-jezyka-polskiego-andrzej-markowski-198000.

językoznawstwo, kultura, język, leksyka, poprawność

Nowe, zaktualizowane i uzupełnione wydanie cenionego i nowoczesnego podręcznika akademickiego z dziedziny kultury języka. Profesor Andrzej Markowski omawia najważniejsze tendencje współczesnej polszczyzny, pokazuje żywe związki zachodzące pomiędzy...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-20201-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2018

Liczba stron:

322

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

1. Język i jego funkcje10
I. Teoria kultury języka10
2. Język jako wartość14
3. Kultura języka16
3.1. Kultura języka – rozumienie terminu16
3.2. Składniki kultury języka19
4. Podstawowe pojęcia teoretyczne kultury języka. Teksty, uzus, norma, system21
5. Norma językowa – dyskusyjne zagadnienia z nią związane. Poziomy i typy normy współczesnej polszczyzny31
6. Warianty w normie i ich typy39
7. Innowacje językowe a błędy językowe. Kryteria oceny innowacji: zasady wydzielania, istota poszczególnych kryteriów i ich hierarchizacja44
8. Typy błędów językowych58
8.1. Błędy wewnętrznojęzykowe – systemowe59
8.1.1. Błędy gramatyczne59
8.1.2. Błędy leksykalne61
8.2. Błędy wewnętrznojęzykowe – stylistyczne62
8.1.3. Błędy fonetyczne62
8.2.1. Niewłaściwy dobór środków językowych w określonej wypowiedzi, niedostosowanie ich do charakteru i funkcji tej wypowiedzi62
8.3. Błędy zewnętrznojęzykowe63
8.2.2. Naruszanie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu63
8.3.1. Błędy ortograficzne63
8.3.2. Błędy interpunkcyjne63
9. Kodyfikacja normy językowej64
10. Podstawy działalności kulturalnojęzykowej. Polityka językowa72
11. Upowszechnianie opisu i kodyfikacji współczesnej polszczyzny Poradnictwo językowe82
11.1. Działania upowszechniające (prewencyjne)82
11.1.1. Działalność skierowana do wszystkich „miłośników języka”82
11.1.2. Działalność kulturalnojęzykowa prowadzona dla określonych środowisk85
11.2. Działalność interwencyjna (poradnictwo)88
11.2.1. Poradnictwo językowe o charakterze ogólnym (bez szczegółowego adresata)88
11.2.2. Poradnictwo językowe prowadzone w określonych środowiskach89
11.3. Instytucje prowadzące działalność kulturalnojęzykową90
12. Warunki właściwego użycia języka. Nowomowa i neonowomowa92
12.1. Etyka słowa92
12.2. Manipulacja językowa95
12.3. Nowomowa i neonowomowa95
13. Estetyka słowa. Brutalizacja języka publicznego. Grzeczność językowa105
13.1. Estetyka słowa105
13.2. Wulgaryzmy w języku107
13.3. Grzeczność językowa109
13.4. „Poprawność polityczna” w języku114
14. Sprawność językowa. Zróżnicowanie współczesnej polszczyzny. Styl językowy, cechy dobrego stylu. Stylizacja językowa i jej rodzaje115
14.1. Pojęcie sprawności językowej115
14.2. Zróżnicowanie współczesnej polszczyzny116
14.3. Przejawy sprawności językowej128
14.4. Styl: definicja, cechy dobrego stylu129
14.5. Stylizacja językowa132
15. Nowe gatunki językowe w polszczyźnie134
15.1. Język reklamy134
15.2. Polszczyzna komputerowo-internetowa139
16. Świadomość językowa współczesnych Polaków143
17. Postawy Polaków wobec języka – od puryzmu do leseferyzmu146
17.1. Typy postaw językowych146
17.1.1. Puryzm i jego rodzaje146
17.1.2. Perfekcjonizm153
17.1.3. Logizowanie w języku155
17.1.4. Liberalizm językowy158
17.1.5. Indyferentyzm językowy159
17.1.6. „Postawa naturalna” wobec języka160
17.1.7. Postawa racjonalistyczna160
17.2. Przewidywanie w języku161
18. Polszczyzna początku XXI wieku: charakterystyczne zjawiska, procesy i tendencje163
Aneks. Ustawa o języku polskim. Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym168
1. Leksyka jako podsystem języka180
II. Zagadnienia poprawności leksykalnej – najważniejsze kwestie180
2. Leksyka współczesnej polszczyzny182
3. Sposoby wzbogacania leksyki186
4. Kwestie normatywne związane z leksyką współczesnej polszczyzny191
5. Wyrazy i związki frazeologiczne zbędne192
6. Wyrazy i frazeologizmy źle rozumiane200
6.1. Niewłaściwe odczytywanie znaczenia wyrazu z jego budowy słowotwórczej lub przypisywanie podzielności wyrazowi niemotywowanemu201
6.2. Niewłaściwe rozumienie wyrazów zapożyczonych wskutek złego odczytania z kontekstu204
6.3. Niewłaściwe rozumienie związków frazeologicznych205
7. Wyrazy mylone206
7.1. Mylenie znaczeń wyrazów zapożyczonych podobnie brzmiących207
7.2. Mylenie znaczeń wyrazów zapożyczonych o podobnej budowie208
7.3. Mylenie znaczeń wyrazów z tego samego pola znaczeniowego209
7.4. Mylenie znaczeń wyrazów rodzimych z powodu podobieństwa brzmienia i budowy209
8. Rozszerzenie znaczenia jako przyczyna błędów leksykalnych211
8.1. Wyrazy modne211
8.2. Szablonowe określenia leksykalne233
8.3. Neosemantyzacja wyrazów pod wpływem obcym. Internacjonalizmy semantyczne236
9. Wyrazy i związki frazeologiczne o zmienionej formie252
9.1. Deformacje formalne wyrazów252
9.2. Zmiany w składzie związków frazeologicznych254
10. Wyrazy i związki frazeologiczne użyte w złym kontekście272
10.1. Łączliwość wyrazów, jej typy i kwestie normatywne z nią związane272
10.2. Związki frazeologiczne w kontekście wypowiedzenia282
10.3. Redundantne połączenia wyrazowe285
11. Podstawowe współczesne tendencje rozwojowe w obrębie słownictwa290
Wykaz skrótów295
Bibliografia296
Indeks302

czyznyśrodowiskowej(np.psycholożka,socjolożka,architektka,docentka)lubwystę-

pująrzadkoisąpostrzeganejakonienormatywne(np.ministerka,premierka,pilotka),

choćrealizująonemodelsystemowy49.Istniejebowiemalternatywnymodeltworzenia

tychnazw,bezzmianyformy,aprzeznadanieistniejącymnazwomrodzajużeńskiego

ipozostawienieichwformienieodmienionejwzdaniu:tapsycholog-Rozmawiał

zpsycholog;taminister-Wystąpienieminister;taarchitekt-Projektznanejarchitekt.

Doniedawnapowszechniejszybyłtendrugimodeltworzenianazwżeńskich50,ostat-

niozarysowujesiętendencjadowprowadzanianazwżeńskichtworzonychodmęskich

takżedoogólnejodmianyjęzyka.

•Wnormiepozostajątakże,jakpisaliśmy,wyjątkijęzykowe,np.reliktoweformy

liczbypodwójnej:rękoma,oczyma,wręku51,czydawneformyprosteprzymiotników,

np.kontent,rad,gotów,zdrów52.Niemająjużoneoparciawmodelachsystemu,gdyż

modeletewyszłyzjęzyka,nierazprzedwiekami.

•Zdrugiejstronywnormiesąjużtakienowewyrazy,jakparaﬁada,gimnazjada

czyekonawozy,ekorozwój,ekoturystyka;e-podpis,e-zakupy,e-usługi,e-podróżnik,

którymdotądnieodpowiadałyutrwalonemodelesystemowe.Formacjetypupara-

ﬁada,gimnazjadazostałyutworzonenawzórwyrazówolimpiada,spartakiadaczy

uniwersjada,którewpolszczyźniebyłyodrębnymizapożyczeniamileksykalnymi.

Utworzenienagrunciepolskimtychwyrazów,atakżenp.liceada,skautiada,telewi-

zjada,familiadaitp.pozwalaprzypuszczać,żeotopowstajenowymodelsłowotwór-

czy:(TEMATRZECZOWNIKOWY=FORMANT-ada=4nazwaimprezy,turnieju,

polegającychnarywalizacjiosóbopewnymstatusie’),wchodzącydosystemujęzy-

kowegopolszczyzny.

Możnaprzyjąć,żewszedłjużdosystemunaszegojęzykamodel:CZĄSTKA

OBCAOCHARAKTERZEPRZEDROSTKA+TEMATRZECZOWNIKOWY

POLSKI,wzorowanynamodelachinnojęzycznych(angielskich,niemieckichitd.),

reprezentowanyprzezzaaprobowanejużwnormiejęzykowejtakieuzualneformacje,

jakagrowypoczynek,antypodatek,antyprawo,arcypomysł,automyjnia,ekonawozy,

ekorozwój,ekstraślub,europoseł,eurowybory,kontrgra,kontrprzykład,minichoinka,

49Należyprzytympamiętać,żeodrzeczownikowychnazwzawodówitytułówmęskichtworzy

sięsystemowoformyżeńskiezapomocąprzyrostków-inilub-ka,alenieelementem-a.Takwięc

systemowoniepoprawnesąpojawiającesięwuzusieformy*premiera,*ministra.Odkilkunazw

męskichtrudnojest,zewzględówmorfologicznych,utworzyćnazwyżeńskie,por.*wójciaczy*szpież-

ka||szpiegini(?).

50Wtekstachoﬁcjalnychwystępujeteżtendencjadoużywanianazwrównobrzmiącychzmęskimina-

wetwtedy,gdyistniejątradycyjnenazwyżeńskie,por.Annajestnauczycielembiologii.Toznanaredaktor.

51Taformajestdziśzresztąużywana,niezgodniezdawnymmodelem,jakoformalp:Wjednymręku

trzymałasiatkęzzakupami,nadrugimniosłasynka.Dawniej:Trzymaładzieckonaoburęku(takisens

miałnapis,spotykanyjeszczewlatach50.XXw.wśrodkachkomunikacjimiejskiej:Miejscedlamatki

zdzieckiemnaręku=naoburękach).

52Przymiotnikówotakiejpostaciwmianownikulprodzajumęskiegojestkilkanaście.Czteryznich:

kontent,powinien,rad,wartmajątylkotakąformę,inne:ciekaw,godzien,gotów,łaskaw,pełen,pewien,

wesół,winien,zdrówwystępująwtejformietylkojakoorzecznik,wfunkcjiprzydawkimająformępełną:

ciekawy,godny,gotowyitd.

Brak wyników

Kultura języka polskiego

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra