Kultura języka polskiego

Andrzej Markowski

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-01-20201-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2018

Liczba stron:

322

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Markowski, Andrzej. Kultura języka polskiego. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, 322 s. ISBN 978-83-01-20201-9

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Markowski, A.

T1 Kultura języka polskiego

PB Wydawnictwo Naukowe PWN

PP Warszawa

YR 2018

SN 978-83-01-20201-9

Bibliografia BibTex:

@Book{ 198000, author = "Markowski, Andrzej", editor = "", title = "Kultura języka polskiego", publisher = "Wydawnictwo Naukowe PWN", year = "2018", address = "Warszawa", isbn = "978-83-01-20201-9" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Markowski, Andrzej

ED -

TI - Kultura języka polskiego

PB - Wydawnictwo Naukowe PWN

CY - Warszawa

PY - 2018

SN - 978-83-01-20201-9

ER -

Netografia (standard APA):

Markowski, Andrzej. Kultura języka polskiego [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018 [dostęp: 25 08 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/kultura-jezyka-polskiego-andrzej-markowski-198000.

językoznawstwo, kultura, język, leksyka, poprawność

Nowe, zaktualizowane i uzupełnione wydanie cenionego i nowoczesnego podręcznika akademickiego z dziedziny kultury języka. Profesor Andrzej Markowski omawia najważniejsze tendencje współczesnej polszczyzny, pokazuje żywe związki zachodzące pomiędzy...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-01-20201-9

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe PWN

Rok wydania:

2018

Liczba stron:

322

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

1. Język i jego funkcje10
I. Teoria kultury języka10
2. Język jako wartość14
3. Kultura języka16
3.1. Kultura języka – rozumienie terminu16
3.2. Składniki kultury języka19
4. Podstawowe pojęcia teoretyczne kultury języka. Teksty, uzus, norma, system21
5. Norma językowa – dyskusyjne zagadnienia z nią związane. Poziomy i typy normy współczesnej polszczyzny31
6. Warianty w normie i ich typy39
7. Innowacje językowe a błędy językowe. Kryteria oceny innowacji: zasady wydzielania, istota poszczególnych kryteriów i ich hierarchizacja44
8. Typy błędów językowych58
8.1. Błędy wewnętrznojęzykowe – systemowe59
8.1.1. Błędy gramatyczne59
8.1.2. Błędy leksykalne61
8.2. Błędy wewnętrznojęzykowe – stylistyczne62
8.1.3. Błędy fonetyczne62
8.2.1. Niewłaściwy dobór środków językowych w określonej wypowiedzi, niedostosowanie ich do charakteru i funkcji tej wypowiedzi62
8.3. Błędy zewnętrznojęzykowe63
8.2.2. Naruszanie zasad jasności, prostoty i zwięzłości stylu63
8.3.1. Błędy ortograficzne63
8.3.2. Błędy interpunkcyjne63
9. Kodyfikacja normy językowej64
10. Podstawy działalności kulturalnojęzykowej. Polityka językowa72
11. Upowszechnianie opisu i kodyfikacji współczesnej polszczyzny Poradnictwo językowe82
11.1. Działania upowszechniające (prewencyjne)82
11.1.1. Działalność skierowana do wszystkich „miłośników języka”82
11.1.2. Działalność kulturalnojęzykowa prowadzona dla określonych środowisk85
11.2. Działalność interwencyjna (poradnictwo)88
11.2.1. Poradnictwo językowe o charakterze ogólnym (bez szczegółowego adresata)88
11.2.2. Poradnictwo językowe prowadzone w określonych środowiskach89
11.3. Instytucje prowadzące działalność kulturalnojęzykową90
12. Warunki właściwego użycia języka. Nowomowa i neonowomowa92
12.1. Etyka słowa92
12.2. Manipulacja językowa95
12.3. Nowomowa i neonowomowa95
13. Estetyka słowa. Brutalizacja języka publicznego. Grzeczność językowa105
13.1. Estetyka słowa105
13.2. Wulgaryzmy w języku107
13.3. Grzeczność językowa109
13.4. „Poprawność polityczna” w języku114
14. Sprawność językowa. Zróżnicowanie współczesnej polszczyzny. Styl językowy, cechy dobrego stylu. Stylizacja językowa i jej rodzaje115
14.1. Pojęcie sprawności językowej115
14.2. Zróżnicowanie współczesnej polszczyzny116
14.3. Przejawy sprawności językowej128
14.4. Styl: definicja, cechy dobrego stylu129
14.5. Stylizacja językowa132
15. Nowe gatunki językowe w polszczyźnie134
15.1. Język reklamy134
15.2. Polszczyzna komputerowo-internetowa139
16. Świadomość językowa współczesnych Polaków143
17. Postawy Polaków wobec języka – od puryzmu do leseferyzmu146
17.1. Typy postaw językowych146
17.1.1. Puryzm i jego rodzaje146
17.1.2. Perfekcjonizm153
17.1.3. Logizowanie w języku155
17.1.4. Liberalizm językowy158
17.1.5. Indyferentyzm językowy159
17.1.6. „Postawa naturalna” wobec języka160
17.1.7. Postawa racjonalistyczna160
17.2. Przewidywanie w języku161
18. Polszczyzna początku XXI wieku: charakterystyczne zjawiska, procesy i tendencje163
Aneks. Ustawa o języku polskim. Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym168
1. Leksyka jako podsystem języka180
II. Zagadnienia poprawności leksykalnej – najważniejsze kwestie180
2. Leksyka współczesnej polszczyzny182
3. Sposoby wzbogacania leksyki186
4. Kwestie normatywne związane z leksyką współczesnej polszczyzny191
5. Wyrazy i związki frazeologiczne zbędne192
6. Wyrazy i frazeologizmy źle rozumiane200
6.1. Niewłaściwe odczytywanie znaczenia wyrazu z jego budowy słowotwórczej lub przypisywanie podzielności wyrazowi niemotywowanemu201
6.2. Niewłaściwe rozumienie wyrazów zapożyczonych wskutek złego odczytania z kontekstu204
6.3. Niewłaściwe rozumienie związków frazeologicznych205
7. Wyrazy mylone206
7.1. Mylenie znaczeń wyrazów zapożyczonych podobnie brzmiących207
7.2. Mylenie znaczeń wyrazów zapożyczonych o podobnej budowie208
7.3. Mylenie znaczeń wyrazów z tego samego pola znaczeniowego209
7.4. Mylenie znaczeń wyrazów rodzimych z powodu podobieństwa brzmienia i budowy209
8. Rozszerzenie znaczenia jako przyczyna błędów leksykalnych211
8.1. Wyrazy modne211
8.2. Szablonowe określenia leksykalne233
8.3. Neosemantyzacja wyrazów pod wpływem obcym. Internacjonalizmy semantyczne236
9. Wyrazy i związki frazeologiczne o zmienionej formie252
9.1. Deformacje formalne wyrazów252
9.2. Zmiany w składzie związków frazeologicznych254
10. Wyrazy i związki frazeologiczne użyte w złym kontekście272
10.1. Łączliwość wyrazów, jej typy i kwestie normatywne z nią związane272
10.2. Związki frazeologiczne w kontekście wypowiedzenia282
10.3. Redundantne połączenia wyrazowe285
11. Podstawowe współczesne tendencje rozwojowe w obrębie słownictwa290
Wykaz skrótów295
Bibliografia296
Indeks302

minizakupy,neozwiązki,pornogwiazda,postlewica,specustawa,supercena,super-

zabawa,superoszustwo,telewidowniaitp.53

Zkoleiwyrazyzłożonezcząstkie-idołączanegodoniejpolskiegorzeczownika

(e-podpis,e-podróżnik),dlaktórychwzoremsąrzeczownikiangielskietypue-mail,

e-book,sątworzonewsposóbniespotykanywdziejachpolszczyznyidlatego(mimo

produktywnościmodelu)niesąjeszczeuważanezaskładnikwspółczesnegosystemu

językowego.

Niepełnaznajomośćregułsystemujęzykowegoprowadzidotworzeniawyrazów

ipołączeńanalogicznych,aleniezgodnychztymsystemem,cozdarzasięnp.małym

dzieciom.Wiedzaotym,żejesttenmiś,upoważniłapewnądwulatkędowniosku,że

takżejesttengęś,idosformułowaniaprośby:Chcęmisiaigęsia.Tasama,tymrazem

jużtrzyletnia,osóbkaodtworzyłaformęnanibyjakoprzymiotnikizaczęłaodmieniać

jąprzezrodzaje:nanibyspacer,nanibazabawa,nanibedzieckoideklinować:nanibe-

gojedzenia,nananibymspacerze,nanibemupieskowi54itd.

Zależności,wzajemnezwiązkimiędzysystememanormąsąróżnorodne.Danuta

Buttlerujmowałatonastępująco:nOddziaływaniebowiemsystemuinormyjest

obustronne.Zsystemudonormyprzechodzązjawiska,którestałysięfaktamiizo-

lowanymi(takjakregularnekiedyśrzeczownikoweformyodmianyprzymiotnika,

któreskostniaływfunkcjiprzysłówków:zpańska,popolsku).Odwrotnie-jeślijakieś

elementynowe,niemającesystemowegowzoru,zaczynająsiępowtarzaćwnormie,

toschematichbudowymożeprzeniknąćdosystemuiustabilizowaćjedenzjego

modeli”55.

DanutaButtlerwymieniatrzyfunkcje,którepełninormawobecsystemu.Sąto

funkcjarealizacyjna,funkcjaselekcyjnaifunkcjarozdzielcza(dystrybucyjna).

Pierwszaznich,realizacyjna,poleganatym,żewnormiedecydujesięotym,

któremodelesystemunzostanąwypełnionemateriałemsłownym,aktórebędą«dro-

gamizamkniętymi»,niewyzyskiwanymiwpraktycejęzykowej”56.

Funkcjaselekcyjnapoleganatym,żenstrukturydanegojęzyka,utworzonewe-

długjegosystemowychwzorówprzechodząjakgdybyprzez«ﬁltr»normy,która

częśćspośródnicheliminuje,innezaśdopuszczadoobiegu.Zwykleupodłożatakie-

gozabiegustojąwzględycelowościowe:nieweszłydonormyneologizmy*znanie,

*chcenie,*brzydkość,*ciepłość,ponieważpowielałybyznaczeniowoistniejącejuż

wyrazy:znajomość,chęć,brzydota,ciepło.[...]Pozaobrębnormybywajązatemusu-

waneelementyzbędne,funkcjonalniemniejsprawnelubpoprostuprzestarzałe”57.

Funkcjarozdzielcza(dystrybucyjna)normypoleganatym,żeelementyję-

zykowe,występującejakorealizacjaalternatywnychwzorówsystemu,uzyskująna

poziomienormyzróżnicowanieznaczeniowelubstylistyczne.nLichość,mierność-to

53NiektóreprzykładypochodzązmonograﬁiK.WaszakowejPrzejawyinternacjonalizacjiwsłowo-

twórstwiewspółczesnejpolszczyzny,Warszawa2005.

54Wzoremmógłbyćjakikolwiekprzymiotnik,kończącysięna-y.

55D.Buttler,Teoriakulturyjęzykaijejpodstawowepojęcia,nPrasaTechniczna”1985,nr2,s.12-15.

Wieleustaleń,zawartychwowymartykule,zostałowykorzystanychwtejczęścirozdziału.

56Ibidem,s.14.

57Ibidem.

Brak wyników

Kultura języka polskiego

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra