Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
13
Jaknietrudnozauważyć,wnegatywnymstosunkudo„młodopolszczyzny”
całejwielkiejtrójkiistotnąrolęodgrywapoczucieprzekroczeniajakiejśgranicy
umiaru,stosowności.Tym,corazinajsilniej,okazujesiębyćnadmiar.
Wreszcie,trzebastwierdzić,żepodobnadiagnozaznalazławyrazwhistoriiliteratu-
ry.Badaczemszczególnewyczulonymnazjawiskonadmiaruwkulturzemłodopolskiej
jestJanProkop:
„MłodaPolskaniedoceniałaproblematykisłowa(…)opórjęzykaniebyłwogóle
zauważany,przechodzononadnimdoporządkudziennego,mnożącprzymiotnikiisu-
perlatywy,podnoszącgłosdokrzykuidewaluującistniejącąmonetę,aleniepróbującjej
zamieniać.(…)
Zignorowawszyukrytemożliwościjęzyka,wybrała(MłodaPolska)najłatwiejszą
strategięstosującbezumiaruredundantneśrodkiwyrazu,dewaluującbezkońcasłowo.
Takzrodziłasiędlanasdziś,podoświadczeniachdwudziestolecia,nieznośnahiperboli-
zacjaioverstatementmłodopolszczyzny.Niechciałbymrozstrzygać,ilupisarzy,iledzieł
nieuległoniszczącemudziałaniuowejmaniery.ZapewneWyspiański,byćmożeBerent
-choćniebezreszty,choćniewszędzie”8.
DlasposobumyśleniauprawianegoprzezJanaProkopawksiążceŻywioł
wyzwolonyniezmierniecharakterystycznejestsformułowanie„dlanasdziś”.
Badacznieukrywa,żepozostajepodwpływemDuchaCzasu,taksamojak
młodopolanie-zmieniłysiętylkodyrektywyZeitgeista.Podkreśleniupodle-
gająwtensposóbhistoryczneuwarunkowaniaperspektywybadawczej.
RównocześnieProkopdokonuje,jakmniemam,nadmiernegowyostrzenia.
Traktujekoryfeuszyminionejepokijakoludzizkoniecznościnaiwnych,bo
pozbawionychtego,co„mydziświemy”icostałosięwidocznepo„naszych
doświadczeniach”.Tymczasem,jeśliidzieo-jakbypowiedziałProkop-over-
statement,nieulegawątpliwości,żebyłonjużzjawiskiemwpełniuświado-
mionymprzezuczestnikówepoki.
CytowanyprzezemnienapoczątkurozdziałuTadeuszPeipermówiłota-
jemniczymkimś,kto„wałęsałsiępostopniachtronu”.Tenktośrozumiał,że
wielosłowieniebezpieczniegraniczyzpustosłowiem,ale„nazywanogobłaz-
nem”.Charakterystykawydajesięidealniepasowaćdomłodopolskiejparodii
literackiej.Właśnieparodia-tożywesumienieepoki-jestświadectwemwy-
sokiejsamoświadomościartystycznej.Otóż,trzebapowiedzieć,żezjawisko
wielosłowiainadekspresjizostałoprzezparodiędostrzeżoneizanotowane.
Gadulstwojestjednymzważnychtematówmłodopolskiejparodiiperso-
nalnej.WkrzywymzwierciadleczęstopojawiałasięwówczaspostaćLucjana
Rydla.Centralnymmotywemtychsatyrycznychujęćjestwłaśnieanegdotycz-
naobfitośćjegomowy.Satyrycy-odAdolfaNowaczyńskiego,przezFranciszka
Mirandolę,ażdoBoya9-wymyślalirozmaitekonceptycharakteryzującetęwy-
lewnośćlubwybieraliinnądrogę:nadawaliwłasnejwypowiedziformęwyjęte-
8J.Prokop,Żywiołwyzwolony.StudiumopoezjiTadeuszaMicińskiego,WydawnictwoLiterackie,
Kraków1978,s.33.
9Zob.międzyinnymi:Bazyli(F.Mirandola),wierszzcykluParnaspolski,cz.IISylwetki,„Li-
berumVeto”1903nr4;T.Boy-Żeleński,ZpodróżyLucjanaRydlanaWschód,[w:]tegoż,Słówka,
WydawnictwoLiterackie,Kraków1973;takżemonologLucjanaPytlawSzopceKrakowskiejZielo-
negoBalonikanarok1912,[w:]T.Boy-Żeleński,Pisma,t.29,PIW,Warszawa1992.
