Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
ROZDZIAŁ1
żeniompojęciacechy–informacjabowiemzeswejnaturyjestzintegrowanaczasowo
isytuacyjnie(opisyposzczególnychzachowańsąujętewformiezagregowanychsą-
dów,którewykazująwzględniedużąstałośćczasowąisąspójnemiędzysobą–wska-
zująnaspójnośćzachowań).
Samoopis–równieżzeswejnatury–wykazujejednakszeregwad.Zasadniczym
ograniczeniemjestto,żestanowiontylkoinformacjęozachowaniu–niepozwalana
bezpośredniewnioskowanieosamymzachowaniu.Charakteryzujegobowiemduży
subiektywizmgenerowanychocenzachowaniaorazpodatnośćnazniekształcenia,
np.wformiemanipulowaniainformacjąosobiewcelustworzeniaspecyficznego
obrazuwłasnejosobowości.Powodujetoznacząceosłabieniewartościdiagnostycz-
nejwskaźnikówsamoopisuiskutkujeograniczeniemmożliwościzastosowaniatej
metodybadaniaosobowości.Wistocie,przywykorzystaniusamoopisujakoźródła
informacjiozachowaniuwprowadzasiękilkazałożeńocharakterzeidealizacyjnym,
amianowicieżeosobybadanesązdolnedoobiektywnejocenyswojegozachowania
orazujawniątęocenęwbadaniupsychologicznym.Winnejformiezałożeniate
dotycząróżnicindywidualnychmiędzyosobamibadanymi,azatemżedlawyni-
kówbadanianiemająznaczeniaróżniceindywidualnewzdolnościachkomuniko-
waniasięzapomocąjęzyka,zdolnościachobserwowaniaiocenianiazachowania
orazpamięcisytuacjiizachowania,czymotywacjidowzięciaudziałuwbadaniu
iujawnieniainformacjiosobistej.Założeniateniesązregułyspełnione,codecyduje
oograniczeniachsamoopisu,dotyczącychzarównowarunkówbadania,jakimoż-
liwościwykorzystaniagododiagnozywszystkichosóbbadanych.Szerzejkwestia
tabędziedyskutowanawdalszejczęścitegorozdziału.Wtymmiejscuchciałbym
jedyniepodkreślić,żewkwestionariuszachsamoopisjestwykorzystywanyzracji
swoichzalet–przystawalnościdowymagaństawianychprzezkoniecznośćbadania
cech.Wykorzystaniesamoopisustanowijednaktakżeźródłosłabościkwestionariu-
szowegobadaniacechosobowości.
Podsumowując,kwestionariuszesąmetodamiprzeznaczonymidobadaniazacho-
wania,ztymżezachowanieniejestprzezniebezpośredniorejestrowane,wykorzy-
stywanazaśjestinformacjaosobybadanejozachowaniu.Interpretacjasamoopisu
zachowaniajestdokonywanawkategoriachcech,awięcwymiarówilościowych
różnicującychosobybadane.Wodniesieniudoosobowościinwentarzediagnozują
zatemcechy(lubsyndromy)7.Takiformalnystatusmożebyćprzypisanydiagnozie
7Kwestionariuszesąstosowanetakżedobadaniastanówpsychologicznych(EysenckiEysenck1980),
napodstawieprzyjmowaniazasadniczotegosamegozałożeniaozdolnościosobybadanejdorelacjonowana
swojegozachowania.PrzykłademtakiegonarzędziajestinwentarzProfileofMoodStates(POMS)McNaira,
LorraiDropplemana(polskaadaptacja–DudekiKoniarek1987).Popularnesątakżeinwentarzepozwala-
jącenadiagnozowaniezarównocech,jakistanów,np.InwentarzStanuiCechyLęku(State-TraitAnxiety
Inventory;STAI)Spielbergera,GorsuchaiLushene’a(polskaadaptacja–Spielberger,Strelau,Tysarczyk
iWrześniewski;zob.WrześniewskiiSosnowski1987).Kwestionariuszedobadaniastanówwymagająjed-
nakzastosowaniazupełnieinnegoparadygmatubadawczegoodtego,któryjestwykorzystywanydodiagno-
zowaniacech(zob.Cattell1957).Wprowadzanietychsamychprocedurkonstrukcyjnychprowadzibowiem
douzyskanianietylenarzędzidopomiarustanów,ilenierzetelnych(niestabilnychczasowo)miarcech(zob.
CattelliKline1977).Zracjispecyfikipojęciastanuwpsychologiiorazspecyfikikonstrukcjitychnarzędzi,
wtejksiążcekoncentrujemysięnapodstawowymzastosowaniuinwentarzy–badaniucech(lubsyndromów)
osobowości.