Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Wariacjetranskulturowe.JęzykniemieckiwŁodzi
43
doŁodziwposzukiwaniupracyimożliwościzarobkowania.Dlategoniewiel-
kie,prowincjonalnemiasto,korzystniepołożonenaszlakukomunikacyjnym,
awansowałoniebawemdorangivniemieckiegoManchesteru”
.Jeśliw1820r.
Łódźliczyłazaledwiebezmała800mieszkańców,topięćdziesiątlatpóźniejich
liczbaprzekroczyłarekordowe100000.Jakpokazująstatystykidemograficzne,
sporządzonewedługnarodowościi/lubwyznania,w1864r.miastozamiesz-
kiwałojuż34000osób,wtym22531Niemców,6539Polakówi4456Żydów.
W1903r.Łódźmajuż320486mieszkańców-143688spośródnichtoPolacy,
90808Niemcy,78624Żydzi,6302Rosjanie,natomiast1064osobytovpo-
zostali”
.Zokoło600000ludnościw1914r.50%stanowiliPolacy,32%Żydzi,
a18%Niemcy,przyczymnależytuteżuwzględnićdośćznaczącąliczbęRo-
sjan,Francuzów,CzechówiAnglików3.Zowegovtygla”najróżniejszychnaro-
dowości,kulturijęzykówwyłoniłsięwkońcunowytypczłowieka,nazwanego
(lodzermenschem’4.
ZtegowzględuŁódźzeswąniemieckojęzycznąludnościąmożestanowić
interesującyprzedmiotbadańnadwielojęzycznościąikontaktamijęzykowy-
miwkrajach,regionachimiastachEuropyWschodniej.Mimotołódzkame-
tropolia,leżącazawszewcieniuWarszawy,początkowojedyniesporadycznie
pojawiałasięwkręguzainteresowańjęzykoznawstwagermanistycznego.Jeśli
niemieckiedialektywiejskichokolicŁodzizbadano-wtradycjidialektologii
rozumianejwkategoriachgeografiijęzykowej-stosunkowodobrze5,tojęzyko-
wiłodzianpochodzenianiemieckiegopoświęcanodotychczaszbytmałouwa-
gi,choćfakttenniewynikazapewnewyłączniezbrakuzainteresowaniajego
fenomenem.Gwoliścisłościnależybowiempodkreślićfakt,żekresniemiec-
3LiczbyzaczerpniętozróżnychźródełzgromadzonychprzezEdmundaElenber-
gera;por.idem,ErstgerufenunddannvertriebenIII,[w:]HKGInformation.Miteilungs-
blatderHeimatkreisgemeinschafderDeutschenausdemLodzerIndustriegebiete.V
.Bd.
20,Viersen1998,s.1-21,s.1f.Por.liczbypodawaneprzez:O.Kossmann,Lodz.Eine
historisch-geographischeAnalyse,Würzburg1966,s.164iM.Z.Wojalski,Kieszonkowa
kronikadziejówŁodzi,Łódź1997,s.24.
4Patrz:B.Pietrow-Enker,EinKlischeelerntdasZwinkern.Der„Łódźermensch”
verkörperteineLebensweise,dieinŁódźwiedermodernwird,vFrankfurterAllgemeine
Zeitung”z3.1.2002,zwłaszczazaśKarlSchlögel,Lodz-Suchenachdem„Gelobten
Land”,[w:]idem,PromenadeinJaltaundandereStädtebilder,München-Wien2001,
s.126-138.Okoegzystencjiróżnychnarodowościikulturpatrztakżeartykuły,zebra-
newpracachJürgenaHensela(Hg.),Polen,DeutscheundJudeninLodz1820-1939.
EineschwierigeNachbarschaf,Osnabrück1999orazTomasaUrbana,VonKrakaubis
Danzig.EineReisedurchdiedeutsch-polnischeGeschichte,München2000,s.167-193.
5M.Schmit,MundartundSiedlungsgeschichtederschwäbisch-rheinfänkischenDör-
ferbeiLitzmannstadt,Marburg1942.
