Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
46
JörgRiecke
zauważyć,żewbliskimsąsiedztwieŁodziobserwujemywyraźnąpolaryzację
dialektów:napółnocnymipołudniowymzachodziemamydoczynieniazdia-
lektamidolnoniemieckimi,natomiastnapółnocnymipołudniowymwscho-
dziezdialektamiwysokoniemieckimi(środkowoniemieckimi).Zwłaszczadia-
lektyszwabsko-nadreńsko-frankońskiewiejskichvosadnikówszwabskich”tych
okoliczbadanoiudokumentowano(MichaelSchmit)znaczniedokładniejniż
niemczyznęwsamejŁodzi.Mimotoposiadamystosunkowodokładnedane
opochodzeniuijęzykupierwszychniemieckojęzycznychosadnikówzterenów
zachodniejicentralnejPolski.Ludnośćnapływowąpochodzenianiemieckie-
gostanowiligłównierobotnicyzbranżywłókienniczejzterenówsąsiednich,
zwłaszczazeŚląskaizCzech.Niemożnawykluczyć,żedialekty,jakimisię
posługiwali,kształtowaływpoczątkowejfazieustnywariantłódzkiegojęzyka
miejskiego.KronikarzłódzkichNiemców,historykOskarKossmann,pisze
wswychwspomnieniach11:
Podsumowującmożnastwierdzić,żełódzcyNiemcywprzeważającejmasiepo-
chodzązterenówpobliskichŁużyc,DolnegoŚląskaiCzech,dlategoteżmuszą
posługiwaćsięjęzykiemniemieckim.Ichniemczyznajestczęściąwschodniego
językaśrodkowo-niemieckiego,dośćzbliżonądodialektuśląskiego.
Napodkreśleniezasługujetuzwłaszczaśląsko-saksońskaartykulacjałódz-
kiejniemczyzny,awięcotwarte/ä/np.wsłowiebätenzamiastbeten,Bräzel
zamiastBrezellubdyfong/ei/wmiejsce/eu/,jaknp.wsłowieHeizamiast
Heu,LeitezamiastLeute.Osadnicywywodzilisięjednaknietylkozwyżejwy-
mienionychterenów;protokołyimigracyjneodnotowujątakżeobecnośćimi-
grantówzBrandenburgii,PomorzaiPrusWschodnich,zHesji,Bawarii,Ba-
deniiiWirtembergii,jakrównieżzeŚląska,StyriiczyAlzacji12.Towłaśnieta
napływowaludnośćijejdialektyoddziaływaływpoczątkowejfaziemiejskiego
osadnictwananiemieckojęzycznąkomunikację:vCoczwarty,copiątyNiemiec
mówiłwŁodziinaczej”13.
11O.Kossmann,LodzerDeutsch-einStückHeimat,[w:]idem,EinLodzerHeimat-
buch.GeschichteundGeschichtenausStadtundLandMitelpolens,Viersen1967,s.212.
12Idem,Lodz.Einehistorisch-geographischeAnalyse...,s.155;K.Radziszewska,
GdzieNiemcyztamtychlat?-WspomnieniałódzkichNiemców.SagmirwodieDeut-
schensind?ErinnerungenderLodzerDeutschen,Łódź1999,s.13.
13O.Kossmann,DieSprachederLodzerDeutschen,[w:]P.E.Nasarski(Hg.),Das
LodzerDeutscheGymnasium.ImSpannungsfeldzwischenSchicksalundErbe1906-1981,
Berlin-Bonn1981,s.28-50,tus.34;patrztakże:R.Sadziński,Osadnictwoniemieckie
wregioniełódzkimwświetlefaktówjęzykowych,[w:]K.A.Kuczyński,B.Ratecka(red.),
NiemcywdziejachŁodzido1945roku.Zagadnieniawybrane,Łódź2001,s.259-280,
tus.262-263.OwpływieróżnychdialektówniemieckichnamiejskijęzykŁodzipatrz