Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ISTOTARYZYKA
Obiektywnaniepewnośćmacharakterepistemologicznywówczas,gdybrakiwwie-
dzyniezbędnejdopodjęciadecyzjimogąbyćwypełnionepoprzezbadania.Niepewność
ontologicznawynikazkompleksowościsytuacji,wktórejpodejmowanajestdecyzja
ijestodzwierciedleniemzłożonościekonomicznej,biologicznej,technicznej,społecznej
danegosystemu.Takiesystemycharakteryzująsięnieliniowymizachowaniami,counie-
możliwiazgłębienierelacjinimirządzących23.Działaniawtakichwarunkachpodejmo-
wanesąprzezdecydentówdysponującychwiedząułomną,niepełną,jednakżemogących
wswychocenachodwołaćsiędoprzeszłychzdarzeńopodobnymcharakterze.Jeżeli
doświadczeniaprzeszłeumożliwiająrozumowanieopartenaprobabilistyce,towówczas
możliwejestprzewidzeniezachowańsystemuipodjęciedecyzjizbliżonychdoracjonalnych.
Niepewnośćsubiektywnawynikazniemożliwościzastosowaniawrozumowaniu
właściwychzasad,zasadytakiebowiemniefunkcjonują.Społeczeństwowstanieanomii
niepotrafiwytworzyćspójnegosystemunormiwartości,którystanowiłbydlajednostek
klarownewytycznedziałań24.Podejmującdecyzjewwarunkachanomii,możnapróbo-
waćopieraćsięnaogólnospołecznychnormachmoralnych.Przykładamitakiejnormy
sąimperatywmoralnyKanta,przysięgaHipokratesaczyteżDekalog.Alternatywną
możliwościąjestdecydowanieinstynktowne,bezdogłębnegorozpatrywaniaproblemu.
Napoluekonomiitakdogłębnerozważanianależąbardziejdodziedzinyekonomii
politycznej(mogąwpływaćnadecyzjeoredystrybucji),aleniedoanalizymechani-
zmówpodstawowychrządzącychprocesemgospodarowania.Wekonomii,wteorii
decyzjiintuicyjnerozróżnianieryzykainiepewnościulegasformalizowaniu.Ryzyko
jestwówczas,gdyznanesąprawdopodobieństwazdarzeń,wprzeciwnymraziedecyzja
podejmowanajestwwarunkachniepewności.Dopuszczalnejestpodanieprawdopodo-
bieństwaprzedziałem(np.szansa,żedzieńbędziepogodnywynosi10-20%).Dladecy-
zjipodejmowanychwogólebezznajomościprawdopodobieństwaukutotermindecyzji
wwarunkachignorancji25(ang.decisionunderignorance)26.Wyjaśnieniawymagajesz-
czekwestiaznanegoprawdopodobieństwa.Sytuacje,wktórychwistociedecyzjepodej-
mowanesąwwarunkachpewności,odnosząsięwzasadziedoteoretycznychrozważań
wgrachlosowych.Wynikałobyztego,żedecyzjezawszesąpodejmowanewwarun-
kachniepewności(choćniekoniecznieryzyka).Jednakżedlaistnieniawarunkówryzy-
kawystarczy,żeprawdopodobieństwasąmożliwedooszacowania,żepodanewartości
sąreprezentatywneidecydentjestprzekonanyoichsłuszności.Oczywiścieprowadzi
todokoniecznościposzerzaniawiedzy,zwłaszczawprzypadkuskomplikowanychprob-
lemów,gdzietrudnotakiewiarygodneprawdopodobieństwawskazać.Przykłademmoże
byćznajomośćwskaźnikaawaryjnościjakiegośkomponentutechnicznego.Jeżelijest
onużywanyprzezwielelat,wówczasistniejądanestatystycznenatentemat,jeślijest
23
K.S.Shrader-Frechette,Scienceversuseducatedguessing:riskassessment,nuclearwaste,andpublicpoli-
cy,nBioscience”46/1996,s.488-490.
24
Anomiajestpojęciemwywodzącymsięzsocjologii,wprowadzonymprzezE.Durkheima,zob.E.Durkheim,
TheDivisionofLaborinSociety,TheMacMillanCo.,NewYork1933,s.182.
25
S.Forlicz,Niedoskonaławiedzapodmiotówrynkowych,PWN,Warszawa2001,s.53.
26
R.Hogarth,H.Kunreuther,Decisionmakingunderignorance.Arguingwithyourself,nJournalofRiskand
Uncertainty”,vol.10,no.1/1995.
22
