Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ISTOTARYZYKA
WedlePlatonatowłaśnieniechęćdoponoszeniaryzykaosobistegosprawia,żeludzie
sąskłonnidoakceptacjiumowyodnośniedozasadpostępowania,awięcprawa50.
Wtymmiejscunależyrozważyćdokładniejkoncepcjesubiektywnegoiobiektywne-
goryzyka.Dominującymprzekonaniemgłównegonurtufilozofiijestpogląd,żeryzyko
jestzjawiskiemobiektywnym,gdyżwynikazcechdanegosystemu.Prawdopodobień-
stwowystąpieniakonkretnegowynikuwgrzelosowejjestkonsekwencjąimmamentnych
cechtejgryijestidentycznedlakażdego.Przekonanieoobiektywnymcharakterzeryzy-
kaobecnejestwszczególnościwkoncepcjachdeterminizmufilozoficznego,głoszących,
żewszystkiezjawiskapodlegająprawidłowościom.Wymienićtunależywielumyślicieli,
poczynającodParmenidesa,poprzezSpinozę,poLeibniza.Przyjęciezałożeniaobiektywi-
zmuryzykapozwalateżnaprzydatnewpraktyceszacowaniaryzykawprowadzeniepoję-
ciarealizacjiryzyka-awięcsytuacji,wktórejjegoprawdopodobneskutkiprzekształcają
sięwfaktyczne(pewne)efekty.Matoważnekonsekwencjezpunktuwidzeniazarządzania
ryzykiem,pozwalabowiemnaredukcjęefektówryzykapoprzezodpowiedniedziałania.
Parmenidaswswojejteoriijednościiniezmiennościbytuwistociewskazywał,
żejakakolwiekzmiananiejestmożliwa51.Odnosząctenpogląddoteoriiryzyka,mówić
bytrzebaotym,żeryzykojeststałeiwynikajedyniezniepełnegopoznania,niezaś
zezmiennychwarunkówotoczenia.Spinozadowodziłzkolei,żewszystko,cosiędzieje
weWszechświecie,musirównieżpodlegaćściślelogicznymiracjonalnymprawom-jest
więcteżściślezdeterminowane52.PodobniejakuParmenidesawtaklogicznymświecie
niemawięcmiejscanaprzypadkowość.Odrzucenieprzypadkowościwteoriiryzyka
wiązałobysięzprzyjęciem,żejedynymźródłemryzykajestnieznajomośćzasadrzą-
dzącychświatem.Podobnieprzedstawicielracjonalizmu-Leibniz,posługującsię
koncepcjąregułykoniecznejprzyczyny,postulował,żekażdyposzczególnybytmusi
przezcałyczaszawieraćwsobiecałąprawdęosobie,azatemjestwsensieabsolutnym
niezmienny53.Ztegotwierdzeniamożnaponownie,podążajączaduchemepistemolo-
gicznegorozumienianiepewności,wysnućpogląd,żeryzykomacharakterobiektywny,
ajegosubiektywneodczuwaniewynikatylkozniedoskonałościodczytaniarzeczywi-
stościprzezjednostki.
Takiemupojmowaniuryzykaprzeciwstawiasiękoncepcjasubiektywizmu.Indywi-
dualnepojmowanieryzykawynikazrelatywizmu,którygłosiłProtagoras.Niemożna
50
Platonopisałtenproblem,przytaczającprzypowieśćGlaukona,zktórejwynika,żechoćkażdyjestskłonny
dopopełnianianadużyć(Glaukontwierdzi,żezarównoczłowieksprawiedliwy,jakiczłowiekniesprawiedliwyniemo-
glibysięoprzećkorzyściom,jakiedawałobyposiadaniewładzy-np.pierścieniaumożliwiającegostaniesięniewidzial-
nymiwzwiązkuztymunikaniekonsekwencjiswychczynów),tojednocześniedużobardziejobawiasięponoszenia
konsekwencjinadużyćinnych.Przytaczająctęopowieśćwjednymzeswychdialogów(Republika),Platonzdefiniował
porazpierwszywykorzystywanewnaukachekonomicznychiteoriiryzykapojęcieniechęcidoponoszeniaryzyka.
51
W.Tatarkiewicz,Historiafilozofii,t.1,PWN,Warszawa1993,s.34.
52
Spinozawywodziłtękoncepcjęzezbiorupostulatówdotyczącychjednorodnościmaterii,naktórychoparł
rozumowanie,iżskoroczłowiekpotrafiuporządkowaćwłasnemyśliwspójnysystemiskoromateriajestjednością,
toznaczy,żenaturateżjestracjonalna,gdyżgdybyniebyła,myślirównieżniemogłybynigdyutworzyćracjonal-
negozbioru,skorosąonestworzoneztejsamejsubstancji,cowszystkieinneprzejawyistnienia.Zob.S.M.Nadler,
Spinoza,PIW,Warszawa2002.
53
Zob.np.:T.Ciecierski,Leibnizokonieczności,możliwościiwolnejwoli,nPrzeglądFilozoficzny-Nowa
Seria”nr1/2003,s.135-142.
30
