Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.FILOZOFICZNEIPRAKTYCZNEŹRÓDŁARYZYKA
wobiektywnysposóbopisaćdanegozjawiska,jegointerpretacjabowiemjestdokony-
wanaprzezludzi,którychocenybędąrozbieżne54.Rozwinięciemkoncepcjisubiektywi-
stycznegopojmowaniaryzykawspółczesnebadaniapsychologiczne.Przedpodjęciem
ryzykadecydentsubiektywnieoceniaprawdopodobieństwowyniku,biorącpoduwagę
swojepreferencje55.
Syntezatychnurtówjestmożliwa,jeżeliprzyjąć,żeryzykowswejistociejestzjawi-
skiemobiektywnym,ajedyniejegopercepcjaprzezzainteresowanychjestsubiektywna.
Zatemindywidualneocenyjedynieodbiegająodocenyobiektywnej,którastanowipunkt
odniesienia.Przyczymocenaobiektywnaniemusibyćwcalewynikiemśrednimwszystkich
ocen,możliwejestbowiem,żewiększośćoceniającychryzykomylisięwpodobnysposób56.
WspółczesnakoncepcjaryzykamasweźródławXVIIwieku,kiedyPascalzapropo-
nowałmetodęobliczaniaskładekubezpieczeniowychnapodstawierachunkuprawdopo-
dobieństwa.Podstawowakoncepcjategorachunku,służącaobliczaniuszansyzaistnienia
danegozdarzenia,zostałarozwiniętaprzezideematematyczneBernoullego,pozwalające
naobliczanierozkładówprawdopodobieństwawyników.Bernoullipotwierdziłtakżeprak-
tycznieinnąistotnązpunktuwidzeniaanalizyryzykacechęludzidziałającychwwarun-
kachryzyka,októrejwspominałPlatonwkontekściestanowieniaprawa-otóżwedle
jegoobserwacjiludzieciprzypisywaliwiększeznaczeniedoutratyokreślonejkwotypie-
niędzyniżdowygraniaidentycznejkwoty.Dałotopodstawędorozwojuteoriiużytecz-
nościiakceptacjikoncepcjiniechętnegoryzykuinwestora.Powstajezatemistotnepyta-
nie:Czyaplikacyjnanaukaoryzykujestzjawiskiemstosunkowomłodym,bomającym
swojenaukowosformułowanepodstawywXVIIstuleciu?Tymczasemzapisyhistoryczne
wskazują,żepraktycznaświadomośćryzykabyłaobecnajużwcywilizacjachantycznych.
Interpretacjaryzykajakozjawiska,którymmożnazarządzać,aniejakolosu,prze-
znaczenia,determinizmu,dałaasumptdosformułowaniatezy-wrozwojuwspółczesnej
teoriiryzykacezurąbyłoodrzucenieideifatalizmuipróbaprzeciwstawieniasięryzyku57.
Ryzykostałosięważnedlarozwojuspołecznegoiwekonomiiwmomencie,gdyludzie
przestalifatalistyczniewierzyć,żewszystkojestzgóryzdeterminowane.Pogląd,
żeprzyszłość,loszależąodbogówukształtowałsięwczasachstarożytnych.Jednaknie
możnaprzyjmowaćtegojakojedynegoobowiązującegowówczasparadygmatu,byłon
bowiemnieustanniepodważany.Wieluuważało,żeprzyszłośćniejestdeterministyczna
izdarzeniaprzyszłezależąoddziałańczłowieka.Tenpoglądpowodowałkonieczność
rozważeniamożliwychzagrożeń,jakiepojawiająsięnadrodzedocelu.Kupcywynaj-
mowaliochronędlakarawan,żeglarzeulepszalistatki,poprawianometodywydobycia
surowcówiprodukcjiwyrobów.Wszystkietedziałaniabyłymetodamiograniczenia
prawdopodobieństwawystąpienianiekorzystnychzdarzeń.
54
WedleProtagorasanwszystkichrzeczymiarąjestczłowiek”,W.Tatarkiewicz,op.cit.,s.69.
55
T.Kotarbiński,Traktatodobrejrobocie,Ossolineum,Wrocław1965.
56
Sytuacją,gdyzbiorowepojmowanieryzykajestsilnieodchylonewjednąstronęwstosunkudowartości
obiektywnej,jestnp.kwestiapercepcjiryzykafunkcjonowaniaelektrowniatomowych.
57
Znamienne,żejedenzpopularnychautorówpiszącychoryzykunadałswojemudziełuskierowanemu
doszerokiegogronaodbiorcówtytułPrzeciwbogom.Niezwykłahistoriaryzyka(zob.P.L.Bernstein,Againstthe
gods-theremarkablestoryofrisk,JohnWiley&Sons,NewYork1998).
31