Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wpierwszymnumerze„DiJudiszeFolks-Bibliotek”(1888)ukazałsię
debiutanckiutwórPerecawjęzykujidyszpt.Monisz.Tautrzymanawżar-
tobliwymtonieballadaopowiadao„tragicznym”losiemłodegoigenialne-
gotalmudystyimieniemMonisz,uwiedzionegoprzezMarię,nieżydowską
dziewczynęopięknymgłosie,którataknaprawdęokazałasiędemoniczną
kusicielkąLilit,żonąksięciaszatanówSamaela.Pobożnymłodzieniec,spro-
wadzonyprzezniąnazłądrogę,zostałskazanynawiecznepotępienieza
zdradęBogaiJegoTory.Ukazująctragedięmłodzieńca,którywistocietoczył
dramatycznąwalkązdemonicznymisiłamidrzemiącymiwnimsamym,
pisarzpodniósłcentralnytematnowoczesnejliteraturyjidysz,jakimbyło
uwikłaniejednostkiwsprzecznezesobąświatytradycjiinowoczesności,
czymwykroczyłpozatematykęhaskali.Walkapomiędzytym,cocielesne,
atym,coduchowe,staniesięjednymznajważniejszychtematówcałej
jegotwórczości.
DanMironzauważa,żePerecbyłjednymzpierwszychtwórców,któ-
rzyotwarciewystąpiliprzeciwtezie,jakobywjidyszmogłapowstawać
jedynieliteraturaczystoutylitarna,adążeniedoliterackiegopięknamia-
łobyćzbędne.Wbrewopiniomwielusobiewspółczesnych,pisarzsądził,
żerównieżwtymjęzykumożnatworzyćliteraturęnawysokimpoziomie
estetycznym,anawet,żejesttoniezbędne,jeślinoweideemająprzenikać
doludzkichumysłów.Tozałożenie,żeliteraturajakonarzędzieedukacji
musibyćwyrafinowanapodwzględemestetycznym,podważałostrukturę
ideologicznąhaskali26.Jednakmimorewolucyjnychpoglądówpisarznie
miałnajlepszejopiniiojidyszjakoomediumpoezji,gdyżwjegoodczuciu
języktenniekojarzyłsięzpięknem,dlategojegocelemstałasięestetyza-
cjajidysz.WballadzieMoniszpisarzwyjaśniaswojestanowisko,pokazując
wlicznychdygresjach,dlaczegotrudnomupisaćoromantycznejmiłości.
Wedługniegowjidyszbrakujeodpowiedniodelikatnychsłówiwłaściwe-
gorejestru,abywyrazićindywidualneuczucia.Pozornanieatrakcyjność
iszorstkośćjęzykajest,zdaniemautora,bezpośredniąkonsekwencjątra-
gicznegolosuŻydów,odtysiącleciżyjącychpozaswojąojczyzną,apowsta-
łynawygnaniujidysztomediumdoskonalewyrażającedoświadczenie
wielowiekowychprześladowańwdiasporze.Jakojęzykprześladowanych
jestpełenekspresjiiswoistegopiękna,leczwłaśnietaszczególnainten-
sywnośćuniemożliwiamówienieoindywidualnychemocjach.Łatwoprze-
kazaćwnimdoświadczeniezbiorowe,problememjestnatomiastwyra-
żenieintymnościzakochanegoMonisza.Atymczasemtowłaśnieowa
26
D.Miron,ATravelerDisguised.TheRiseofModernYiddishFictionintheNineteenthCentury,Syracuse,NY,
1996,s.59-60.
XII
Wprowadzenie
