Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Twórczośćprozatorka.Fazapsychologiczna
Tworzącpoezjęwjęzykuhebrajskim,Perecjednocześniecorazchętniej
pisywałopowiadaniawjidysz-itaformastałasięjegoulubionymgatun-
kiem.Napoczątkudrogitwórczejodciąłsięodoświeceniowegopodejścia
dydaktycznego,któregocelembyłakrytykaówczesnegospołeczeństwa
żydowskiego,i-wodróżnieniuodMendelegoMojcher-SforimaiSzolem
Alejchema,prezentującychżydowskietypyisatyrycznekarykatury-
zająłsiępsychologiąjednostki34.Jakoprozaikzadebiutował,odtwarzając
wewnętrzneżyciezwykłychludzi,dlategolata1886-1894wjegotwórczości
określasięmianemtzw.fazypsychologicznej.Inspiracjęczerpałzewspół-
czesnegomunurturealizmupsychologicznegoorazwłasnychdoświadczeń
zdzieciństwa,kiedynazywanogo„zwariowanymLejbusiem”35.Najlepsze
opowiadaniaztegookresutohistoriezawartewwydanymprzezJankewa
DinezonazbiorzeBakantebilder[Znaneobrazki](1890):Dermeszulech[Posła-
niec]iDermeszugenerbatlen[Szalonytalmudysta].Każdeznichbadapsychi-
kęjednostki,korzystającztechnikimonologuwewnętrznego.Tokamienie
milowenadrodzerozwojupsychologiipostaciwnowoczesnejliteraturze
jidysz.Posłaniecopowiadaostarymczłowiekuprzenoszącympieniądze
idokumentywczasieburzyśnieżnej,któryzamarza,zatrzymawszysięna
odpoczynek.Narratorśledzijegomyśli,wspomnieniaifantazjesnutejuż
nakrawędziśmierci.Pisarzwykorzystujetutechnikęmonologuwewnętrz-
nego,abyukazaćpsychologięjednostkiwsytuacjiekstremalnietrudnej.
ZkoleiwopowiadaniuSzalonytalmudystaeksplorujezakamarkirozchwia-
negoumysłu,badającwypartepragnieniagłównegobohatera-studenta
jesziwy,któryposzukujeswojejtożsamości36.Wewczesnychopowiadaniach
Perecaironiaczysatyrasąniemalnieobecne,ponieważautorportretuje
swoichbohaterówniepoto,byichkrytykować(jakczyniłMendeleMoj-
cher-Sforim),leczbyukazaćstanichumysłów.JakzauważyłSzmuelNiger,
Perec-wprzeciwieństwiedoAbramowiczaiSzolemAlejchema,którzy
zajmowalisię„dusząnarodu”-badałwłasnąduszę37.Wartopodkreślić,że
stylzaprezentowanyprzezpisarzawtymzbiorzebyłwcześniejwjidysz
nieznany38.
Okołoroku1887lub188839złożononapisarzadonos,oskarżającgoprzed
władzamirosyjskimiopropagowaniesocjalizmuipolskiegonacjonalizmu.
34
K.Frieden,ClassicYiddishFiction,s.244.
35
Tamże,s.260.Zob.teżMojewspomnienia,s.47.
36
K.Frieden,ClassicYiddishFiction,s.260-264.
37
Sz.Niger,Dercejlersunromanistn,t.1,NjuJork1946,s.163-164,za:K.Frieden,ClassicYiddishFiction,s.266.
38
K.Frieden,ClassicYiddishFiction,s.265-266.
39
RuthR.Wisse(taż,Peretz,YitskhokLeybush)podajerok1887,natomiastKenFrieden(tenże,ClassicYid-
dishFiction,s.228)-rok1888.
XIV
Wprowadzenie
