Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Alejchema,znanychchoćbyzcyklulistówMenachemaMendla41.Cykluka-
zujeżydowskąprowincjęjakoświatwstaniemoralnego,ekonomicznego
iduchowegorozpadu.Ichnarratoremjestintelektualistazdużegomiasta,
dlaktóregożyciewsztetlujestczymśobcym.Próbującnawiązaćkontakt
zmiejscowymiŻydami,natrafianamurpodejrzliwości,wrogościistrachu
przedobcymprzybyszem.Ludzie,zktórymirozmawia,sąprzesądni,niewy-
kształceni,czasemoszukująwsprawachreligii,alemimotegopróbujążyć
zgodnościąizarabiaćnaswojenędzneutrzymanie,wyrabiającprymityw-
nemydłozpopiołuiskórekziemniaczanych,szmuglującczyprodukując
bimbernasprzedaż.JakzauważaRuthR.Wisse,„przycałejswojejbiedzie
sąsympatyczniiufninasposób,którybudziszacuneknietylkodlanich
samych,aleidlanauczania,którepodająjakoinspiracjędlaswojegosposo-
bużycia”42.GawędziarskistylmonologówSzolemAlejchemaPereczastąpił
nowoczesnym,stenograficznymstylem,wiernieoddającprzytymmiejsco-
wydialekt,atakżerealiaizróżnicowaniespołeczne.DanMirondowodzi,że
zbiórtenjestdoskonałymprzykłademimmanentnejcechystylupisarza,
jakąbył„odziedziczony”poJehudzieLejbieGordonie43,hebrajskojęzycz-
nympoecieoświeceniowym,przesadnyemocjonalizmliryczny,tujednak
ujętywramyrealizmumimetycznegoprozy.Badacznazywaówtompro-
zatorskimekwiwalentemikontynuacjąpełnegoemocjicyklupoetyckiego
Perecapt.Manginatha-zman[Melodiaczasu]ijegodrugiejczęściHa-irha-
-ktana[Miasteczko]44.NarratorObrazkówzpodróżypoprowincji,niczymdeli-
katnybarometrnastrojów,popadawrozpacz,gdytylkopoznajelosyswych
ubogichbracizesztetla,arzeczowytonnarracjipierwszychrozdziałów
szybkozmieniasięwrefleksjeliryczneczydyskursapologetyczny,powie-
lającnerwowąizmiennątonacjęMelodiiczasu45.
W1891rokuPereczostałzatrudnionynastanowiskuurzędnika
wWydzialePogrzebowymWarszawskiejGminyŻydowskiej,gdziepraco-
wałcodzienniewstałychgodzinach,dokońcażyciadzielącczasmiędzy
pracębiurowąapisanieiregularnespotkaniazżydowskimipisarzamioraz
działaczamikultury,którychgościłwswoimdomuprzyulicyCeglanej1.
41
MenachemMendel-tytułepistolarnegocykluprozatorskiego(1892-1913)pióraSzolemAlejchema,
azarazemimięjegobohatera,nieudacznikaniepotrafiącegosięodnaleźćwświeciedrapieżnegokapi-
talizmu,którywlistachdożonyopisujeswojenieudaneinwestycjegiełdowe,pociągającezasobą
stracęrodzinnejfortuny.Tytułowapostaćstałasięsymbolemżydowskiegolosuwczasachnowocze-
snychprzemianekonomiczno-politycznychdrugiejpołowyXIXw.
42
R.R.Wisse,I.L.PeretzandtheMakingofModernJewishCulture,s.23(tłum.M.Ruta).
43
JehudaLejbGordon,zw.Jelag(akr.odimioninazwiska),pseud.Mewker(1830-1892)-hebrajskipoeta,
prozaik,publicysta,krytyk,bajkopisarz,jedenznajwybitniejszychprzedstawicielihaskali,twórca
nowegostyluliteraturyhebrajskiejprzedMendelemMojcher-Sforimem.
44
45
Tamże,s.15.
D.Miron,I.L.PeretzasthePoetoftheJewishAgeofSensibility,s.14.
XVI
Wprowadzenie
