Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rzym,Drezno
37
światemfiich”,zdomenązmarłych.Pamięćjestteżformąmodlitwy,za-
wierabowiemwsobiepamięćwszystkichłaskicudów,jakichdokonał
Bóg,uobecniającsięwświecie.StanisławKrajewskipodkreślaniezwykle
istotnąrolę,jakąpamięćpełniwjudaizmie:
Nakazpamięcijestwjudaizmienieledwieważniejszyniżnakazwiary.
Pamięćtosekretodkupienia–takstreściłżydowskiepodejścieBaal
SzemTow.WczasiewieczerzyrozpoczynającejwiosenneświętoPesach
czytasiętekstnakazujący,abypoczućsiętak,jakgdybysamemumiało
sięwyjśćzEgiptu.
36
Pamięćstajesięnietylkonakazemświadkówwydarzeń,aletakże
płaszczyznąstykumyśliMickiewiczazjudaizmem.OpowieśćJanaSobo-
lewskiegoowywózcenaSybirstudentówiuczniówzeŻmudzidobit-
niewskazujenałącznośćpamięciiwiary,pamięciimetafizycznegoładu
świata:
Jeślizapomnęonich,Ty,Bożenaniebie,
Zapomnijomnie.–
(III,144)
Topotężnezaklęciewskazujenajeszczejednącechępamięci.Chodzi
oprzeciwstawienieistnieniainicości,bytuinieistnienia.JeśliBógokimś
fizapomni”,fiodwrócitwarz”–jakujmowalitoobrazowoprorocyIzajasz
iJeremiasz–totymsamymskażegonanieistnienie.WHymniedoBoga
JanaPawłaWoronicza,interpretującymdziejePolskizgodniezestaro-
testamentowąideąprzymierzanaroduzBogiem,czytamy:
Cóżsięwżdypodziałałozpóźnymichplemieniem!
Tyśtwarzodwrócił...amy...wprochsięrozsypali!
Szczątkinaszewiatrrozniósłzpyłemizimieniem,
Morzanimiigrająpozaświatnejfali
37
Romantycznelub–węziej–Mickiewiczowskieujęciehistoriiprzedsta-
wianebywawkategoriachsakralizacji.Mówisięofisakralizacjihistorii”.
Wperspektywieodwołańikontekstówjudaistycznychokreślenietakie
niejestprecyzyjne.Nietrzebaprzecieżsakralizowaćtego,cosamozsie-
biejestświęte.Historia,któraistniejewłaśniewmediumpamięci,jest
36S.Krajewski,dz.cyt.,s.33.Niecodalejautorprzekonuje,żefiateizm,którypojawił
siępoHolokauście,jestraczejwyrazemwalkizBogiemniżpostawyniewiary”(s.38).
37J.P.Woronicz,Pismawybrane,oprac.M.Nesteruk,Z.Rejman,Warszawa1993,s.281.
