Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
(Nie)istniejącaksiążkaMiłoszaoAmerycelatczterdziestych
31
PodstawowymkontekstemdlapublicystykiMiłoszazdrugiejpołowy
latczterdziestychsąnietylkoówczesneopcjeświatopoglądoweautora,
aletakżeszczególnycharaktertamtegookresu,zazwyczajpostrzeganego
dzisiajwsposóbschematyczny.PrzyczyniłsiędotegozresztąsamMi-
łosz–autorZniewolonegoumysłuiZdobyciawładzy,książek,wktórych
instalowaniewładzykomunistówwpowojennejPolsceukazanojakonie-
uchronnienarastający,wzmacnianyterroremprocespodbojuprzezNową
WiaręidącązeWschodu(Miłosz2009:22).Jesttoobraztakuproszczony,
żemożnagosytuowaćnagranicy„karygodnegobłędu”czynawetpozatą
granicą,aformułujętostwierdzenie,opierającsięnasądach…Miłosza.
Odwołujęsiętudoarcyciekawego–itrudnegodouzgodnieniazeZnie-
wolonymumysłem,zwłaszczażepowstałpodczaspracynadtąksiążką–
listudoMelchioraWańkowiczazpoczątku1952roku.Miłoszprzekonuje
tam,żePolskilat1945–1951niewolnotraktowaćenbloc,botoprowadzi
dokarygodnychbłędów,żetrzebaunikaćdemonizowaniaiuwzględniać
zmianyzwiązanezlikwidacjąGomułki;głosirównieżzdecydowanie,choć
zapewnecokolwiekprowokacyjnie:Awliteraturze,wnauce,żebytakmo-
głobyćjakdo1948,tomożelepiejznaczniebyłobyniżto,cobymogładać
jakakolwiekemigracjapojakimkolwiekpowrocie(Miłosz1981:101).
WliściedoWańkowiczaMiłoszwskazujenaznaczeniecezury,jaką
whistoriipowojennejPolski,wtymtakżehistoriipolskiejkultury,stało
siętzw.plenumsierpniowePPRzprzełomusierpniaiwrześnia1948roku,
kiedyoskarżonegoo„odchylenieprawicowonacjonalistyczne”Władysła-
waGomułkępozbawionoprzywództwapartii.Plenumsierpnioweroz-
poczynaokresstalinizacjiPolski,czegoobjawemwkulturzebyłowpro-
wadzaniewnastępnychmiesiącachdoktrynyrealizmusocjalistycznego.
Okreswcześniejszytoczaswzględnegopowojennegoliberalizmuwkul-
turze,„łagodnejrewolucji”wedługpopularnegowtedyokreśleniaJerzego
Borejszy,którejszczególnycharakterobjawiłsięteżwtym,żekulminacja
„łagodności”przypadłanakilkanaściemiesięcybezpośredniopoprzedza-
jącychplenumsierpniowe,czylinarok1947ipocząteknastępnego.Przez
tekilkanaściemiesięcywydawaćsięmogło,żekształtujesięakceptowalny
modusvivenditwórcówzkomunistycznymiwładzami,żewzamianzade-
klaracjeaprobatydlapowojennychprzemianpolitycznychispołecznych
możnabędzietworzyćstosunkowoswobodnie.Znamiennymwydarzeniem
byłowtedypojawieniesięredagowanegoprzezIwaszkiewiczatygodnika
„NowinyLiterackie”(pierwszynumerukazałsięwkońcumarca1947
roku),pismanieostentacyjnie,alewyraźnienawiązującegodotradycji
