Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Istotnącechątychrozpraw,podobniejakpracopoezjiczypowieści,jest
całościowespojrzenienaprzedmiotbadań:kształtowaniesięideikrytycznych,filiacje
programów,sprzężeniazwrotnerozmaitychkoncepcjiiwynikającestądkonsekwencje
metodologiczne.Takiepostępowanie,respektującedynamikęzjawisk,wymagausytu-
owaniaanalizowanychideikrytycznychwobrębietradycjiwceluustaleniaźródeł,
wzajemnychzwiązków,określeniastopniaichoryginalnościorazwpływu,jakiwywarły
napóźniejszebadania.
ZainteresowaniaMaciejaŻurowskiegohistoriąkrytykiukładająsięwsposób
dwukierunkowywokółwielkiejdyskusjinatemat„nowejkrytyki”.Przełomowądatą
jestbezwątpieniarok1966,ważnypunktorientacyjny,umożliwiającypowiązanie
wielkiejtradycjisięgającejPanideStaëlz„nowymduchem”,ukształtowanymwkrytyce
przeztakichbadaczy,jakGastonBachelard,RolandBarthes,Jean-PierreRichard,
JeanStarobinskiczyGeorgesPoulet.
WtakpojętejhistoriikrytykiważnemiejscewyznaczyłbadaczMarcelowi
Raymondowi,któregobadaniastanowiąprawdziwypomostmiędzytradycjąinowymi
tendencjami.Pracetegowybitnegokrytykawdużejmierzekontynuują,tocozaszcze-
piłamuSorbonaicowniósłLanson,jednakżewiedzatazostaławzasadniczysposób
przefiltrowanaprzezwkładbadaczyniemieckich(Gundolf,Wölfflin,Vossler,Cassirer,
Spitzer),atakżekrytykówzkręgu„LaNouvelleRevueFrançaise”(JacquesRivière
iCharlesduBos)orazamerykańskiejcloseReading.WkładRaymondaipozostałych
przedstawicieliSzkołyGenewskiej(Pouleta,Starobinskiego,Rousseta,Béguina)
wprzełomowymmomenciewielkiejdyskusjimetodologicznejbyłwięczasadniczy.
BadaczezGenewybyli,podwielomawzględami,lepiejdoniejprzygotowaniniż
krytycyfrancuscy.WeFrancjiogłoszono,coprawda,wielepracwskazującychna
głębokiezmianywpodejściudoliteratury,jednakczęstobyłyoneniepokojąco
jednostronne,skupionenierzadkona„samowystarczalnejliterackości”ilekceważyły
naogółszerszeuwarunkowaniatwórczościliterackiej.MaciejŻurowskiobjaśniato
znacznymopóźnieniem,zjakimwobiegfrancuskiweszłytekstyformalistówrosyjskich,
atakżepraceAuerbacha,SpitzeraczyRenéWelleka.
WtymbilansieciekaweświatłorzucabezwątpieniaTeorialiteraturyWelleka
iWarrena,przetłumaczonaweFrancjiwroku1971,awPolsceznanaodkońcalat
sześćdziesiątych:„Taksiążkazroku1949,dotądnieznananowatoromfrancuskim,
jestsummąmetodologiczną,wktórej,naterenieoczyszczonymprzezhumanistykę
pierwszychdziesięcioleciXXwieku,NewCriticismzawierasojuszzformalizmem
rosyjskim,zktórymautorzyamerykańscyzetknęlisiębardzowcześnieilepiej
przyswoiliniżweFrancji”.ZdaniemMaciejaŻurowskiego,pojawieniesięksiążki
WellekaiWarrenaweFrancjiodegrałoistotnąrolęwaktualizacjiformalizmu,który
wnaturalnysposóbbyłpostrzeganyjakoważneogniwowkrystalizowaniusię
strukturalizmu,aniezależnieodtegojakonarzędziewymierzoneprzeciwkomarksiz-
mowi,toteżnaZachodziebardzorzadkobyłoświetlanyznależytymkrytycyzmem.
PracaWellekaiWarrenaodegrałateżistotnąrolęwupowszechnieniuteoriidzieła
literackiegoRomanaIngardenawyłożonejwLiterarischeKunstwerk(1931).Na
uwagęzasługujeprzytymfakt,żeniektóreideepolskiegofilozofaprzyswojoneprzez
autorówTeoriiliteraturyskłaniałydorewizji:„Możnawniejznaleźćcałestrony
XI
