Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZwiązekzPalingeniuszemnieuszedłoczywiścieuwagitakichspecjalistówod
Kochanowskiego,jakJacquesLanglade,ZofiaSzmydtowa,WiktorWeintraubiJanusz
Pelc.JednakżeBrücknerjestjedynym,którynadałPalingeniuszowipoczesnemiejsce
wukształtowaniuświatopoglądufilozoficznegoKochanowskiego.Jedyniekilkapro-
blemówwchodzącychwskładtejhipotezymożestaćsiętutajprzedmiotemdyskusji.
Napoczątektrzebazwrócićuwagę,żewłoskiautorbyłniezmiernieuprzywilejowany,
natomiastniedocenionowielkiegooczytaniaKochanowskiego.Naprzykładniedasię
przecenićroli,jakąwjegointelektualnymhoryzoncieodegrałatradycjaerazmiańska,
słusznieakcentowanaprzezZofięSzmydtową
15
,anijegodługuwstosunkudo
Horacego,nietylkojakopoety.Gwałtownywybuchpesymizmu,charakterystycznego
dladepresyjnejosobowościManzoliego,niepojawiasię,cogodneuwagi,ujego
pogodniejszegopolskiegoodpowiednika.Byłobytakżeprzesadątwierdzić,żekrytyka
duchowieństwaprzezKochanowskiego,raczejjowialna,byłanaśladowaniemkrytyki
Palingeniusza
16
.Ogólnierzeczbiorąc,obserwacjeBrücknerazasługująnastaranną
analizę.
RozpatrującjegouwaginatemathymnuCzegochceszodnas,Panie...,Jacques
Langladezasugerowałnaukiluterańskie,kalwińskieierazmiańskiejakowpływy
uzupełniające
17
,doczegoWiktorWeintraub,wspomaganyprzezJanuszaPelca,
zgłosiłzastrzeżenia,wskazując,żeideareligijnejsurowości,dominującawkręgach
protestanckich,ztrudemdałabysięprzypisaćPalingeniuszowijakodlaniego
charakterystyczna
18
.Taobiekcjaokazujesięsłuszna,jeśliporównujemywydzielone
fragmenty,aledasiębronićhipotezyBrücknera.KiedyKochanowskipisze:
Złotateż,wiem,niepragniesz,botowszystkoTwoje,
Cokolwieknatymświecieczłowiekmieniswoje
–naciskpołożonyna„złoto”niekoniecznieodnosisiędokosztownychprzedmiotów
liturgicznychczybogatejdekoracjikościołówkatolickich.Równiedobrzemożebyć
tak,żepoetamanauwadzebogactwowznaczeniuogólnymitakawłaśniemyśl
pojawiasięwodpowiednichwersachuPalingeniusza.Następnielinijki3i4hymnu
wychwalająwspaniałośćiporządekwszechświata:niebiosaozdobionegwiazdami,
ziemiapokrytazielenią,morzazachowująceswojegranice,rzekizasobnewwodę,
uregulowanenastępstwodniainocy:
TyśPanwszystkiegoświata,Tyśniebozbudował
Izłotymigwiazdamiślicznieśuhaftował;
Tyśfundamentzałożyłnieobeszłejziemi
Iprzykryłeśjejnagośćziołyrozlicznemi.
ZaTwoimrozkazaniemwbrzegachmorzestoi
15
Z.Szmydtowa,ErazmzRotterdamuaKochanowski,[w:]Wkręgurenesansuiromantyzmu,
Warszawa1979,s.183in.Por.takżeW.Weintraub,HellenizmKochanowskiegoajegopoetyka,[w:]
Rzeczczarnoleska,Kraków1977,s.259in.orazJ.Pelc,JanKochanowski.Szczytrenesansupolskiego,
Warszawa1980,s.211in.oraz488in.
16
Por.Fraszki,I44(szczególniezjadliwe),58,74;II19,20,20,25;III56orazCarmen
macaronicum.
17
J.Langlade,JeanKochanowski.L’homme,lepenseur,lepoètelyrique,Paris1932,s.150.
18
W.Weintraub,Manifestrenesansowy,[w:]op.cit.,s.292;J.Pelc,op.cit.,s.149.
38
