Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Tekstz„DziennikaPoznańskiego”(11X1883r.)komentującypojawieniesięlitewskiejgazety„Auszra”będącej
pierwszymlitewskimpismemprogramowymzajmującymsiękwestiąodrodzenianarodowego
Objawlitewski
Niemazapewnenikogozczytelnikównaszych,obeznanegojakkolwiekzprzeszłością,anadewszystkozliteraturąwłasnąnowszych
zwłaszczaczasów,którybymógłichciałsięoprzećgorącemu,romantyczno-tęsknemuwspółczuciudlażywiołulitewskiego,dlaowych
mieszkańców„świętejŻmudzi”,jakjąWincentyPolwswej
Pieśniozieminaszej
nazywa.WspomnieniaMindowówiKiejstutów,bohaterów
Litwy,uroczepostacieBirutyczyAldonyzespoliłysiętaknierozerwalniezwłasnyminaszymiwspomnieniami,żesięskładajądlanas
naniemniejnarodowyodpostaciPiastówczyWandymateriałdziejowejlegendy.
Przyszłapóźniej,zadninaszychpoezjanarodowauświęcićiutrwalićwnaszychsercachinaszejwyobraźniowewspomnieniaprzeszłości
litewskiej,daćimwnich,jeżelitakwolnopowiedzieć,izabezpieczyćnawieczneczasyprawoobywatelstwa.
MickiewiczwWallenrodzieiGrażynie,KraszewskiwWitoloraudzie,SyrokomlawMargierzestalisięapostołamilitewszczyznypośród
nas,wynieślijądostanowiskawielkiejidei,jakiejmoże,wedługdziejowejprawdy,świadomościniemiała,wystawilijejpomnik,jakiegojej
niktzobcychniepostawił,ajakiegosobiesamapostawićniebyłabynigdyzdolna.
LitwaKiejstutówiMindowów,Litwaowegoosobnegoplemieniaijęzyka,któregopiewcówKrzyżacydarzyliwzgardliwienagrodąłupin
orzechowych,zawdzięczaswójbytdzisiejszyipamięćswegoistnienia,swąobecnośćwpanteonienarodówiludówcywilizacji–Polakom
ijedynietylkoPolakom.
Polacyprzynieślijejświatłochrześcijaństwa,nietykającjakkrzyżactwojejjęzyka.Polacyuświetnilijejprzeszłośćwewłasnejswej
narodowejpoezji.Słowem,wszystko,czymsąiżesązawdzięczazacny,sympatycznynamtyleżywiołlitewski–PolsceiPolakom.
Wobectejniewątpliwejdlanasprawdy,źleinieprawdziwiebyłobyznaszejstronychciećprzeczyć,żeLitwaowaodwdzięczałasięnam
najszczerzejbratnimiuczuciami.Łączyłająznamiiłączywspólnośćwiary,łączywspólnezamiłowanieswobodyzagrożonejprzez
wspólnychnieprzyjaciół,łączypamięćwspólnieprzebytychlosów.
DziśpojmujemyLitwinówpolitycznieinarodowo–jakoPolakówinaczejmówiących,nieinaczejjakBretonówiBasków,którzynie
mówiącudomowegoogniskapofrancusku,którzypielęgnującswójdomowymiejscowyjęzyk,nieprzestająprzecieżdlategobyćiczuć
sięnajlepszymipolitycznieinarodowoFrancuzami.
KtóżbyznaschciałodmawiaćLitwiepodobnegoprawa,któżbyniepatrzyłzradościąnawszelkieusiłowaniazmierzającedoocalenia
iprzechowanianaprzyszłośćjęzykalitewskiego,któżbyniespoglądałzeszczerymzadowoleniemnaludżmudzkimodlącysięwłasnym
językiemnapisanychksiążekdonabożeństwa,któżbyniesłuchałzrozrzewnieniemwkościółkużmudzkimkazaniagłoszonegoowymi
poważnymi,cechęstarożytnychjęzykównoszącymidźwiękamilitewskiejmowy?
NiePolaktozaistezmuszabiednychLitwinówLitwypruskiej9odnosićsiędoBerlinazpetycjamiowzględnośćdlatępionego
systematyczniejęzykalitewskiego,aniPolakteżzakazujemieszkańcomŻmudzimodlićsięnaksiążkachdrukowanychłacińskim
alfabetem,byichzmuszaćdowidokuikorzystaniazmodlitewnikówdrukowanychazbuką10rosyjską.
NieprzeciwPolakomtedyteżzwracaćsięnależyLitwie,skorobudzącsiędzisiajzuśpieniaikorzystającsamaześrodkówdzisiejszej
cywilizacji,zaczynawydawaćwewłasnymjęzykuczasopismaiprzemawiaćwinteresieocaleniawłasnegożywiołu.
Uwagitenasuwająnamsięnamyślzpowoduwychodzącegoodmiesiącamajar.b.wpruskimmieścieRagnecie11miesięcznika
literackiegopodtyt.„Auszra”12.Redaktoremczasopismategojestniejakip.JanBassanowicz13zamieszkaływPradzeczeskiej,osobistość
nieznananambliżejzuczuć,stanowiskapolitycznego,przeszłościswejnaukowejimoralnej,awreszcienarodowości.
Czytaliśmyzczterechogłoszonychdotądposzytówpomienionegoczasopismadokładneisumiennesprawozdania,któredająnamonim
jaknajlepszeinajdokładniejszewyobrażenie.Niestetyprzekonaliśmysięzeń,żekorzystajączmoralnychdobrodziejstwwspólnościpolsko-
litewskiej,żezamieszczającnp.międzyinnymiprzekładlitewskipoematuSyrokomli
Margiera
,ragnecka„Auszra”wzięłasobiezarównie
nieszlachetne,jakbezskutecznezadanierozbudzeniapatriotyzmulitewskiegoprzezpodszczuwaniegoprzeciwPolakom.Wyszydzanitedy
izaczepianisąLitwiniuczącysiępopolskuiuważającypolskośćzajakiśwyrazwyższejcywilizacji.Cojeszczegorsza,zaczepiani,
wyszydzani,wskazywaniniemalpalcemsąksiężażmudzcy,którzy„zamiastpielęgnowaćojczystyżywioł,przezpatriotyzmpolskitrudnią
sięszerzeniempolszczyzny”.
Złatoiniesumiennarobota.Jeżelijestwypływemniewczesnegoizamiłowanegowswejodrębnościseparatyzmu,niechajsięopamięta
inamyśli,dlakogotowłaściwie,szerzącpodobnerzeczymiędzyludemlitewskim,pracuje.Zpewnościąniedlaniego,aledlatych,
cogozdwóchstronzdławićistrawićżądni.Polacyanichcą,animogązniszczyćizatracićlitewskiegożywiołu,którzykochająiczują
najszczerzej,jakwyżejwskazaliśmy.
Ktomuchciałpołożyćkoniec,powinniwiedziećprzecieżredaktorowie„Auszry”,jeżelisąludźmidobrejwiary.
TylkowspólnazgodaLitwyzPolskąmożebyćdlapierwszejinaprzyszłośćpuklerzembezpieczeństwa,jaknimbyławprzeszłości.
Naturalniekończysięwszelkaracjaiwszelkamożnośćdyskusji,jeśliprzedsięwzięciewydawania„Auszry”jestdziełempodstępu
rosyjskiegolubniemieckiego,jeżelijestpłodemzłejwiary,próbąwywołaniamożeprzeciwPolakomnaLitwiejakiejśkwestii
litewskiej,napodobieństworuskiejwGalicji.Prawdatylko,iżtownaszejpoczciwejLitwietrudniejszarzecz,żełaskaopatrznościwiększa
odzłościludzkiej,ażewzaufaniudopierwszejjesteśmyprzekonani,że„Auszra”opamiętasię,jeżelitylkobłądzi,żepozostanie
nieszkodliwąiskończyniepięknieabezpozostawieniazłegośladuswójkrótkiżywot,jeślijestprzedsięwzięciemzłejwiaryipodstępu.
Źródło:
Objawlitewski
,„DziennikPoznański”1883,nr231,s.1-2.
