Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
RobertKostro
Ktoszukamiłejiłatwejlekturynazimowewieczory,niechniesięgapotęksiążkę.Nie,żebyodkrywałaonajakieśszczególnieciemne
kartynaszejhistorii.Jesttoraczejopowieśćotrudnościwporozumieniunarodów,któreprzezwiekibyłysobiebliskieinadal–wydawałoby
się–mająwielewspólnychinteresów.Jesttoksiążkawogromnejmierzeoniewiedzy,nieporadności,zmarnowanychszansach.Można
zniejczerpaćtenrodzajsatysfakcji,gdyposkomplikowanymitrudnymsporzeczyprocesierozwodowymudajesięuzyskaćwyrok,który
wprawdzieniezadowalawpełniżadnejzestron,alepozwaladalejżyćispotykaćsiębezpoczuciakrzywdy.
Litwajestbodajnajsłabiejznanymnamspośródsąsiedzkichkrajów.Cóżztego,żeodXIVw.mieliśmywspólnychwładców,apóźniej
wspólnesejmyisenat,skorozupełnieinaczejwspólnąhistoriępostrzegamy.Czterystalatfunkcjonowanianajpierwwuniipersonalnej,
apotemwstrukturzefederalnejoceniamyjakonajlepszyokresnaszejhistorii,podczasgdyLitwiniwidzągojakokatastrofęrozdzielającą
dwaokresyprawdziwejniezależności–napołymitycznepoczątkizaczasówMendogaiGiedyminaorazdwudziestowiecznąLitwę
zbudowanąnapodstawieetnicznej.
Coztego,żekażdepolskiedzieckorecytujewszkole„Litwo!Ojczyznomoja!...”,czyta
Potop
oraz
NadNiemnem
,skorowspółczesna
Litwamaniewielelubniemazgołanicwspólnegozkrajempobielanychdworków,zamieszkanychprzezpolsko-litewskąszlachtę
RzeczypospolitejObojgaNarodów.Wspólnahistoriajestwtymwypadkuraczejbalastemniżpomocąwporozumieniu.Abyjednak
cokolwiekzrozumiećzewspółczesnychrelacjipolsko-litewskich,potrzebnajestnietyleznajomośćWielkiegoKsięstwaLitewskiego,ile
dwudziestowiecznejhistoriiobunarodów,czyliokresu,którypozostajewłaściwiepozazakresemzainteresowaniapodręcznikówhistorii.
ZamiastznostalgiąwspominaćKresyalbomityczneWielkieKsięstwo,trzebaprzyjrzećsiębrutalnemukonfliktowi,któryprzeszłostolat
kształtowałnaszepolityczneaspiracjeiwzajemnerelacje.Trzebaprzyjrzećsiępolskiejilitewskiejpolitycewewnętrznej,wktórej
odpowiednio–kwestiaWilnadlaLitwinówistosunkudomniejszościdlaPolakówstawałysięistotnymelementemwewnętrznejgry
politycznejorazczynnikiemkonstruowanianowoczesnychtożsamości.
TomzredagowanyprzezAleksandraSrebrakowskiegozbieranajważniejszepolskiegłosywtejsprawie:odtekstówJulianaKlaczki,Elizy
Orzeszkowej,LeonaDomeyki–opublikowanychjeszczewXIXw.–poczasywystąpieniaLechaWałęsy.Możemyobserwowaćstopniową
ewolucjęwzajemnychrelacjidwóchnowoczesnychnarodów.Pierwszepolskiereakcjenapojawieniesiękrzewicielinowejlitewskiej
tożsamości,wtymszczególnieważnegopisma„Auszra”,wahająsięmiędzyżyczliwościąalekceważeniem.Wkolejnychtekstachdajesię
odczućróżnetony:odsolidaryzowaniasięznowymiaspiracjamilitewskimi,poprzezszukaniesposobuwłączenialitewskichPolaków
wprocestworzenianowegoczyteżodnowionegonarodulitewskiego,ażpoirytacjęiniedowierzanie.Antologiapokazujekolejnepróby
rozwikłaniatrudnegowęzłastosunkówpolsko-litewskich,kolejneetapysporuizapętlenia,wtymspóroprzynależnośćpaństwowąWilna,
opanowaniegoprzezPolaków,apotemprzejęcieprzezLitwinów.Sąturównieżładnekartyzwiązanezszukaniemporozumienia,wktórym
ważnąrolęodegrałapublicystykaparyskiej„Kultury”,ażpomanifestacjepolskiejsolidarnościdla„Sajudisu”iniepodległościowych
aspiracjiLitwywokresiepierestrojkiiwpierwszychlatachlitewskiejniepodległościpoupadkuZSRR.
TaantologiapowinnabyćobowiązkowąlekturąnietylkodlaPolaków,którzyinteresująsięsprawamiLitwy.Jesttorównieżwspaniały
przewodnikpodylematachzwiązanychzrodzeniemsięnowoczesnejpolskiejtożsamości.Stanowiteżciekawymateriałdlaosób
zainteresowanychpolitykąwschodnią,zwłaszczadlatych,którychinteresujesytuacjaPolakównaWschodzie.
