Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Listwydawcygazety„Auszra”,komentującyinformacjęorzekomymzamknięciutejgazety,orazkomentarzdotegolistu
zestronyredakcjigazety„DziennikPoznański”(4III1884r.)
WSPRAWIELITEWSKIEJ
OdredaktorawychodzącegowTylżyczasopismamiesięcznego„Auszry”odbieramylist,któryzewzględunaciekawą,choćprzykrąjego
dlanastreśćnałamachpismanaszegozamieścićpospieszamy.
Listtenbrzmi,jaknastępuje:
Tylża1425lutego1884
SzanownyRedaktorze!
Wpolskiejprasieogłoszono,iżlitewskimiesięcznik„Auszra”zmuszonyjestpłacićwedługrozporządzeniamiejscowejwładzypewną
kwotękarnychpieniędzy,jakbyzpowodutego,iżmiejscowewładze,nieznającjęzykalitewskiegoniemogąkontrolowaćtego
wydawnictwa;dalejjużpowtórnie(!)ogłoszono,że„Auszra”zaprzestaławychodzić;nakoniec,iż„Auszra”jestpismoantypolskie.
Cosiętyczypierwszegopunktu,pozwól,szanownyredaktorze,wyjaśnić,iżtakowerozporządzeniemiejscowejwładzyniedotyczy
„Auszry”,leczpostępowegotygodnika„Liet.polyt.Laikrasztis”,którypozjawieniusię5numerówwRagnecienapoczątkutegoroku
obumarł.Widocznie„Auszra”niemogłaztegopowodunieucierpieć,azatemibędziewychodzić,jakdotądwychodziła.
Redakcjanaszegopismaporazpierwszyzustpolskichsiędowiedziałaowymyślonymzaduszeniu„Auszry”!Przytymnaszepismo
wychodziwTylży,niewRagnecie.
Powiemparęsłówostosunku„Auszry”doPolaków.MyLitwininiemyśleliśmywdawaćsięwpolitykę,chcącpracowaćnaniwiedotąd
odłogiemleżącej;naszymcelembyłoijest–szerzyćoświatęwludzie.Jednakżepierwszepojawieniesięnaszegopisma,napotkało
nainsynuacje,wymysły,ba!nawetintrygęPolaków,którzychcieliwidziećw„Ausrze”dążnośćdo„separatyzmu”.Mymamydoczynienia
zludemizlitewskąinteligencją;ilewiemy,aniludanilitewskainteligencjaniepoczuwająsiędoobowiązkuwdzięcznościdlaPolaków,
zajakiebądźdobrodziejstwa,boludlitewskirzetelnienicodPolakówinigdyniekorzystał.Gdzieniemajedności,tamniemożebyć
imowyoseparatyzmie;więcbroniącsiebieprzeciwkotym,którzynaslżą,musieliśmyiPolakomwypowiedziećwojnę.Jednakże
myiw„Ausrze”pisaliśmy,iżzadziwianasnieuczciwośćinietolerancjaPolaków,którzyprzecieżnasLitwinówmogąnajlepiejznać,booni
mająunaswkrajuwieleswojejbraci.Zewsządsłyszymy:„Auszra”pismopatriotyczneidążydoseparatyzmu!AlboznówWy,szanowny
Redaktorze,wspólniez„GazetąŚwiąteczną”widziciewnaszympiśmie„podstęprosyjski”.Naszymzadaniemjest,jakjużwspomniano,
oświecaćlud;azatemwitamyjakoprzyjaciółwszystkichtych,którzysprzyjająnaszymdążnościom.Znamy,prawda,wielunam
przyjaznychPolaków,jednakżeichgłosywpolskiejprasiedająsiępoliczyćnapalcach,gdytymczasemobelgiioszczerstwarzucająniemal
wszystkiepisma.Nawet„PrzeglądTygodniowy”,którywedługnaszegozdaniawkwestiinarodowościowejbyłnajneutralniejszy,wnumerze
5.rozradowałsię,iżmógłumorzyćjeszczeidotądżyjącą„Auszrę”.Pytam,copowiedzielibyPolacynaLitwinów,gdybykwestiaodwrotnie
byłapostawiona,gdybyPolacyprzyduszeniusłyszelinaigrywaniasięLitwinówzdążnościPolakówdoodrodzeniasięduchowo-moralnego?!
Cóżdziwnego,żeśmynazajadłewybrykiPolaków,przeciwkonaszymdążnościomskierowane,
ipsofacto
zmuszeniodpowiadać.
Nienaspowinniściewinićw„separatyzmie”,lecztychPolaków,którzytęmyślzaszczepiliinamnarzucićchcieli.Myniemamytakich
przyjaciół,którychmoglibyśmyopuścić;niemająctakichprzyjaciół,chcieliśmynanichsięzdobyć!Przyznaciesami,iżPolacyniechcieli
byćnaszymiprzyjaciółmi;tokażdywidzi,ktopolskieczytujepisma.WszędziePolacypisząozdradzieiseparatyzmieichcąnam
nakażdymkrokuzaszkodzić;jednakżepamiętajcieto,iżnaszapracaprzynosiobfiteplony,iżnaszepismoczytalud;byćmoże,iżwkrótce
będziezapóźnomówićoprzyjaźnizPolakami.Jeszczeczasjest,aleniemybędziemywinni,jeżelinaszmusicienadalprzeciwkoPolakom
wojować.MyLitwiniwitamytych,którzynamprzyznająprawaludzkieiegzystencji,iuznajemyichzaprzyjaciół–alenigdyodwrotnie!
Przyjmijcietesłowaod
JanaSzlupasa,redaktora„Auszry”
Zamieszczającpowyższepismoredaktora„Auszry”wnaszym„Dzienniku”,niemożemyzamilczećprzykregowrażenia,jakienanas
sprawia,niemożemydalejpozostawićgobezodpowiedziikomentarzaznaszejstrony.
Niechajzaśbędziewolnowypowiedziećbezwszelkiejzarozumiałościprzekonanie,żenatenrazprzemawiamywimieniucałego,
zdolnegoczućimyślećpopolskuogółupolskiego.Awięcnasamprzódprzypuszczamy,żeredaktor„Auszry”jestczłowiek[iem]dobrej
wiary,żemyśliszczerzeipracowaćwlitewskimjęzykudlaoświatylitewskiegoludu,żepozanimnieznajdująsięwukryciużadneinne
czynniki,aniinteresrosyjski,odbierającyjęzykowilitewskiemunawetskromneprawoposługiwaniasięabecadłemłacińskim,aniprusko-
niemieckim,podciągającywszelkieznajdującesięwswymłonienarodowościoweróżnicepodgłównymianownikbezwzględnej
germanizacji.
Wychodzączprzypuszczenia,iżredaktor„Auszry”jestczłowiekiemnajlepszejwiary;rozpatrzywszysięnastępniechoćbyrazemznim
poprzeszłościiteraźniejszościżywiołów,któreotaczałyiotaczająLitwę,możemyzwszelkąśmiałością,zotwartymipodniesionym
uczciwieczołemwystawićPolsceiPolakomświadectwo,żesumienieichwzględemniej,względemLitwyczysteodpoczątkudokońca.
Niechajnamredaktor„Auszry”,bawiącysięwidoczniewjakieśżaleiniechęcidoPolski,przytoczychoćbyjedenfakt,którybydowodził
nieżyczliwościlubniesprawiedliwościpolskiejdlażywiołulitewskiego.
Polskadawnabyłafederacją,którapowstaławłaśnienapodstawiesamorządnej,nauznaniuiuszanowaniuwszelkichodrębności
iwłaściwości,jakiesięokołoniejskupiły,ajakiejątymskupieniemstworzyły.NiewinązaistePolski,jeżelijeszczeprzedpołączeniemsię
jejzLitwą,żywiołruski,jakowyższycywilizacyjnie,postawiłwcieniużywiłlitewski,jeżelijęzykiemdworuiurzędnościlitewskiejstałsię
językruski,jeżelijęzyktenstałsięjęzykiemstatutulitewskiego,jeżelijęzyklitewskischroniłsiędoprzybytkudomowegoogniska,
ludowychpieśni,codziennejmodlitwy.
Mamyprawożądać,abydobrawiaraniewiniłanasczasemopodobnyodwrótżywiołuijęzykalitewskiego,aciekawibyśmyistotniebyli
dowiedziećsię,gdzieikiedyto,odstworzeniaświatapocząwszy,kończącnadniu3marca1884,wktórymsłowaniniejszekreślimy,
Polacyokazalichoćbyźdźbłoniechęcidlarozwojuipostępużywiołuijęzykalitewskiego.Przeciwnie,sąlicznedowodywręczinnych
zestronypolskiejdlaLitwyusposobień.Powiedzielibyśmyprzeciwnie,żeLitwailitewszczyznastałysięwnowszychmianowicieczasach
pieszczonym,ulubionymdzieckiemwszelkiejuczciwościpolskiej,niemniejwliteraturze,jaknawetwpolityce.
OweiścielitewskieprzecieżpostaciBirut,Grażyn,Kiejstutów,Olgierdów,Gedyminów,owedziady,oweMargiery,owaWincentegoPola
„ŻmudźświętaiLitwini”–czegoż,namiłośćBoską,innegodowodzą,jeżeliniedziwnejtęsknotyduszyiduchapolskiegozalegendowymi
pojawamilitewskiejprzeszłości?
Litwaniebyłazdolnaocalićichodniepamięci,wystawićimpomnikówgodnychnowożytnejsztuki.Ocaliłaichodniepamięci,uwieczniła
ichPolska.
JeżeliLitwaprzeszłościżyje,jeżeliprzetrwaławpoezjiihistorii,winnatopolskiejmuzieMickiewiczów,Kondratowiczów,Polów.
Polityczniezaśczyżinaczej?Itujakżetęsknie,jakżeuczuciowo,nawetnatejwzbronionejwszelkimsentymentalizmomdziedzinieduch
polskirwiesiędoowejLitwy,jakżewoławroku1831opochód„zaBug”zjakimżetryumfemwitawstępwojskpolskichnaziemięlitewską,
zjakimżezabobonnymniemalentuzjazmemwitaowego„piorunowegoDembińskiego”wracającegodoWarszawyzOdyseiswejpolasach
ipuszczachlitewskich!
