Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
27
skrytymiprzednaszympoznaniem.LudwigWittgensteinposługujesię
wtymkontekściemetaforąokaipolawidzenia:okasięniewidziinic
wpoluwidzenianiepozwalawnosić,żepoletojestwidzianeprzezjakieś
oko.Podobniejestzpodmiotem.nStojęobiektywnienaprzeciwkażdego
przedmiotu.AlenienaprzeciwJa”(Wittgenstein1958/1999,s.131).nJa”
niejestprzedmiotemizistotyniemożenimbyć.Jakwiadomo,podobne
refleksjeległyupodstawwyszczególnieniaprzezWilliamaJamesa(1890)
nja”podmiotowegoinja”przedmiotowego.
Takwięcwswymnajbardziejpierwotnymdoświadczeniupodmiot
stajesięświadomyswojegoistnienia-aleniechodzituoświadomość
refleksyjną;niedotyczyteżonaewentualnejwiedzyosobie:owłasnych
cechach,właściwościach,stanach.Wtejnajprostszejpostacinja”pojawia
sięjedyniejakomożliwośćwszelkiegoinnegodoświadczania,którebez
wyłonieniategonajbardziejpierwotnegoaspektuniebyłobywogólemoż-
liwe(por.James1890).nSpostrzeżeniesiebiesamegojestpewnąrefleksją
(refleksjączystegoJanasiebiesamo)”-piszeHusserlcozakładajakąś
świadomośćniepoddanąrefleksji(Husserl1924/1974,s.348).Owanświa-
domośćniepoddanarefleksji”stanowiospecyficznymnżyję”.Towraz
ztymzalążkiemmożliwościdoświadczeniarodzisiępodmiot.Takrozu-
mianaświadomośćsiebiejestwięcjeszczedalekaodpoznaniasiebie(nja
przedmiotowego”wterminologiiJamesa).JakzauważaKant,toźródłowe
nja”musibyćzałożone,bywogólemócpoznaćjakiśprzedmiot,siebie
zaśniemożnapoznaćwtensamsposób:nJaokreślające[awięcsamo]
(myślenie)różnisięodJadającegosięokreślić”(por.Kant1781/2001,
s.352).nJa”jestpewnąfunkcją,ajegoistotapolegananfunkcjonowaniu”,
awięcwyrażasięwsamymdziałaniuświadomości.Owanajbardziejpier-
wotnaświadomośćjestzatemwarunkiempojawieniasiępojęćirefleksji,
samajednakniemożebyćujętawtychkategoriach:todlategoWittgen-
stein(1922/2000)powie,żepodmiotjestgranicąwszelkiegoświataijako
takijestniepoznawalnywsposóbempiryczny.
Jeżelitakjest,topowstajepytanieomożliwydostęppoznawczydotak
pojętegopodmiotu.Możnatupójśćdwiemadrogami.Możnawięc-jak
uczyniłtoniegdyśDavidHume-faktyczniezanegowaćsamoistnienie
podmiotuizłożyćpojawiającesięwówczaszłudzenienakarbnawyku
naszegomyślenia.Jedynymfaktemempirycznymstajesięwówczaswiąz-
kapercepcji,podktórą-niesłusznie-podkładamypojęciesubstancjal-
negonja”(por.Hume1738/1963).Trzebapamiętać,żetakżeKantżywił
podobnąwątpliwość:nnieznajdującwduszyżadnegoinnegotrwałegozja-
wiskapozaprzedstawieniem[mego]Ja,któreimwszystkimtowarzyszy
ijezesobąwiąże,niemożemynigdyrozstrzygnąć,czyowoJa(samatylko
myśl)niepłyniewtensamsposób”(Kant1781/2001,s.331).Wewnętrzna
naocznośćdysponujejedyniekategoriączasu,pozbawionajestzaśkate-
goriiprzestrzeni.Tymsamymnnieposiadaniczego,cobypozostawało,
awięcpozwalapoznaćtylkowymianęokreśleń,anieprzedmiotdający
