Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
29
wsposóbwłaściwystanowiJa(ł)itylkonasposóbczegośprzeciwsta-
wionegojestprzynależnedoJa,właśniejakoobecnytuprzedmiotjego
doświadczeń”(Husserl1924/1974,s.300).To,copsychiczne,mawięc
pierwszeństwoiprzewagęwstosunkudotego,cofizyczne9.Świadomość
siebiejestnietylkobezpośrednia,aleteżprzedpojęciowainiedyskursyw-
na.Jakjużpowiedziano,wświadomościsiebieniewyodrębniasięspo-
strzeżeniowojakiegośobiektu,októrymmożnabyorzecjakieścechy.Jest
raczejtak,żemożliwośćobserwacjisiebieiprzypisaniasobiejakichścech
czywłaściwościjestmożliwadopieroijedyniedziękiposiadaniuowej
pierwotnejświadomościsiebie.Zauważmy,żewinnymwypadkutakie
przypisanieniebyłobymożliwe,niebyłobybowiemnikogo,komudane
cechymożnabyprzypisać.JakzauważaManfredFrank,nświadomościsie-
biewogóleniemożnaopisaćjakorelacjiczegośdoczegośinnego,nawet
gdybytymdrugim«czymś»miałabyćonasama;kiedytylkobowiem
ujawniasięodniesieniedosiebiejakoświadomesiebie-dokonujesięono
napodłożuowejpreracjonalnejbezpośredniejświadomościsiebie”(Frank
1997/2002,s.4).Sartre(1943/2007)określatospontanicznymbyciem-
-dla-siebieaktówpsychicznych,którejestpierwotniejszeniżodnoszenie-
-się-do-siebiewrefleksji.PodobniedlaHeideggeransobośćjestdana
jestestwujakotakabezrefleksjiibezpostrzeżeniawewnętrznego,przed
wszelkąrefleksją”(Heidegger1927/2009,s.172).Innymisłowy,posiadam
świadomośćsiebietakżewówczas,gdynieczyniętegotematemswojej
refleksji.Świadomośćsiebietowarzyszyminawetwtedy,gdysięnadtym
niezastanawiamaninietwierdzę,żecośodczuwam.Pojęcioweujęciejest
późniejszeidotyczywłaśnieuświadamianiasobietego,cojuż-bezpoję-
ciowo-zostałojakośdoświadczone.Wszelkiepoznaniesiebie(iświata)
jestwięczapośredniczoneprzeztonieredukowalnedoświadczenie,które
ThomasNagel(1970/1980)nazwałnwhatisitlike”.Innymisłowy,mamy
pewnąfenomenalnąświadomośćsiebie(npoczuciesiebie”),którajestróż-
naodpoznawczejświadomościsiebie,leżącejupodstawintrospekcyjnego
przypisywaniasobiedanychstanówpsychicznych.Owapierwotnaświa-
domośćsiebiecharakteryzujetakżezwierzętaidzieci,zanimteostatnie
nauczyłysięmówić.Doświadczenie,októrymmowa,możnawięcnazwać
prekognitywnym,gdyżcharakterystycznedlaniegojestto,żeśrodkiemdo
jegouzyskanianiejestkonkretnyaktpoznawczy.
Wiedza,jakąoferujeświadomośćsiebie,jestponadtowiedząpewną
iniezawodną.Pojawiasiętujednakowożjednopoważneograniczenie.
Wiedzatadotyczywyłącznieistnieniajakopodmiotudoświadczeń,niezaś
9Trzebatujednakprzestrzecprzedpewnymnieporozumieniem.To,cozostałopowie-
dziane,nieoznacza,bytaźródłowaświadomośćsiebieniemanifestowałasięwzachowa-
niachcielesnych,booczywiściemanifestacjatakazachodzi.Istotnejesttujednakto,żetakie
behawioralnemanifestacjemogąbyćzrozumianejedynieprzezkogoś,ktojużźródłowo
iprefenomenalniedysponujepierwszoosobowąperspektywąnja”iużywajejwrozpozna-
waniuinnychnja”(por.Frank1997/2002,s.4).
