Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zamiastwstępu
19
Wypracowanietakiejpostawyobywatelskiejwymagałoprzemianyobycza-
jowej,ustalenia,jaktonazwałRousseau,nobyczajunarodowego”wspólnego
dlawszystkichobywateli–bezróżnicywyznania,majątkuczylokalnejkultury
(Rusini,Litwini,nKoroniarze”itp.).Przeświadczenie,żetoobyczajkształtuje
naród,najpełniejwyraziłwmowiesejmowejwygłoszonej28maja1789roku
posełinflanckiJulianUrsynNiemcewicz,mówiąc:nnarodyNajjaśniejszyPa-
niestojąobyczajami;wychowanieodpierwszychlatdzieciństwa,stosownedo
wszystkichpowinnościczłowiekawspołeczeństwiejestobyczajówzasadą”47.
Jakkolwiekpojęcienaroduniejestostre,gdyżwdrugiejpołowieXVIIIwie-
kukształtujesięiulegaprzemianom48,toFranciszekSalezyJezierski,wlatach
1783–1785rektorWydziałuMałopolskiegoKomisjiEdukacjiNarodowej,pod-
jąłsięjegozdefiniowania.WNiektórychwyrazachporządkiemabecadłazebranych
zamieściłhasłonnaród”,podając,żetonjestzgromadzenieludzimającychje-
denjęzyk,zwyczajeiobyczaje,zawartejednymiogólnymprawodawstwemdla
wszystkichobywateli”49.Oddzielałwyraźniepojęcienaroduodwładzy
,kon-
centrowałsięnakulturze,uznając,podobniejakRousseau,żekażdynaródma
swoistycharakterwyrażającysięnaprzykładwsztuce(muzyce,malarstwie,
architekturze).Natomiastnnajbezpieczniejszatrwałośćnarodukażdego,na
jednostajnymprzestawaniuwsposobieżycia,czegopospoliciedokazujęprawi-
dłareligii”50jestfundowana.Takwięcwychowanie,religia,obyczaje,azatem
iświętastająsięczynnikiemnarodotwórczym.Wartotuwspomnieć,żeNiektóre
wyrazyporządkiemabecadłazebraneukazałysiękilkamiesięcypośmierciautora.
Jezierskizmarłwlutym179151,niedoczekawszyKonstytucji3maja,wktó-
rejkatolicyzmuznanozareligiępaństwowąinakazanoświętowanierocznicy
uchwaleniatejżekonstytucji.
KomisjaEdukacjiNarodowej,wobroniektórejstanąłwspomnianywyżej
Niemcewicz,wtrakciecałegoswegodziałaniastarałasięwszkołachformować
47MowaJWImci.P
.J.U.Niemcewiczaposłainflanckiegonasesjisejmowejdnia28majar.1789,
przyobronieKomisjiEdukacjimiana,[w:]KomisjaEdukacjiNarodowej.PismaKomisjiioKomisji,
opr.S.Tync,Wrocław1954,s.47.
48Zagadnienietoporusza:A.Grześkowiak-Krwawicz,DyskurspolitycznyRzeczypospolitej
ObojgaNarodów,Toruń2018.
49F.S.Jezierski,Niektórewyrazyporządkiemabecadłazebraneistosowniedorzeczyuwagami
objaśnione,Warszawa1791,s.135.
50Tamże,s.137.
51A.Meissner,JezierskiFranciszekSalezyh.Nowina(1740–1791),[w:]KomisjaEdukacji
Narodowej1773–1794.SłownikBiograficzny,red.A.Meissner,A.Wałęga,Warszawa2018,
s.269–270.
