Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Problematykaosobowościiobrazuwłasnejosobywświetle...
15
poznawczych,ichanalizowaniewpoznawczympodejściudoosobowościsą
więcistotnedlazrozumieniazachowaniaczłowieka.
Wujęciupoznawczymosobowośćpełniczteryfunkcje.Dziękiniejczło-
wiekmoże:1)nadawaćsenswłasnemudoświadczeniu(konstruowaniepo-
znawcze);2)oceniaćzdarzenia,siebie,innychludzi,przeszłość,przyszłośćitp.;
3)planować;4)sterowaćprzebiegiemwłasnegodziałania.Wymienionefunk-
cjeumożliwiająrealizowaniegłównychzadańosobowości,tj.adaptacjioraz
integracjipsychologicznej20.
Dlaujęciapoznawczegocharakterystycznejestprzyjęcietezy,zgodnie
zktórąosobowośćstanowisiećstrukturpoznawczychjednostki,azarazem
„centralnysystemregulacjiiintegracjiczynności(zachowaniasię)”21.
Początektakiegorozumieniaosobowościwiązaćmożnaznazwiskiem
George’aH.Meadaorazzteoriąkonstruktówosobistych,zaproponowaną
przezGeorge’aA.Kelly’ego22.Wedługtegoautora,podwpływemdoświadczeń
nabywanychprzezczłowieka,którychprzedmiotemjestjegowłasnaosoba,
waspekciefizycznymipsychicznym,tworząsiękonstruktyosobiste.Ichpołą-
czenietworzyosobowość.
Traktowanieosobowościjakosystemumarównieżźródłowspecyficznym,
reprezentowanymm.in.przezpoglądyLudvigavonBertalanfy’ego23iErvina
László,stosunkudoczłowieka,określanymjakostanowiskoorganizmiczne
lubholistyczne.Wjegoramachgłoszonajestogólnateoriasystemów,zgodnie
zktórą„system”tozespółróżnychpowiązanychioddziałującychnasiebieele-
mentówtworzącychcałość.Zmianajednegoelementuwsystemieprzyczynia
siędozmianwpozostałych24.
Ujęcieosobowościjakosystemujestcharakterystycznedlapoglądów
przedstawicielipolskiejpsychologiipoznawczej,m.in.TadeuszaTomaszew-
skiego,WłodzimierzaSzewczuka,AndrzejaLewickiego,StanisławaGerst-
manna,WiesławaŁukaszewskiego,JanuszaReykowskiego.
Jednymzdominującychobecniestanowiskwpoznawczympodejściudo
osobowościjeststanowiskoinformacyjne(informationprocessingapproach)25.
Jegoreprezentanciuznają,żedziałanieczłowiekawśrodowiskuipodejmo-
wanieróżnychzwiązanychztymdecyzjijestmożliwedziękiprzetwarzaniu
20Por.M.Kofa,D.Doliński,Poznawczepodejście...,s.564.
21J.Reykowski,Osobowośćjakocentralnysystemregulacjiiintegracjiczynności[w:]Psycho-
logia,red.T.Tomaszewski,Warszawa1975,s.767;por.S.Guz,Rozwójikształtowanieosobowości
dzieciwokresiewczesnoszkolnym,Warszawa1987;M.Tyszkowa,Zdolności,osobowośćidziałal-
nośćuczniów,Warszawa1990,s.158.
22Por.G.H.Mead,Mind,selfandsociety,Chicago1934;G.A.Kelly,Tepsychologyofper-
sonalconstructs,NewYork1955.
23L.vonBertalanfy,Generalsystemstheory,NewYork1968.
24Por.M.Stepulak,Podejściesystemowewewspółczesnejpsychologii,Lublin1995,s.205,206.
25Por.A.Biela,Współczesnetendencje...,s.49.Drugimstanowiskiemjeststanowiskoeko-
logiczne(ecologicalapproach)reprezentowaneprzezJ.J.Gibsonaijegokontynuatorów,podające
wwątpliwośćkoniecznośćbadaniareprezentacjiumysłowej.
