Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Problematykaosobowościiobrazuwłasnejosobywświetle...
19
PodobnieImmanuelKant,któregoH.Gasiulokreślajakoprekursora
...współczesnegomyśleniatypowegodlaorientacjipsychologiipoznawczej(...),nie
przypisywał„ja”własnościsubstancji;odróżniłon„ja”transcendentalnealboczyste
(którejestjednościąsamoświadomości,zespalającąprzeżyciawcałość;jestonopod-
miotem,alenieoznaczato,żejestteżprzedmiotem-substancją-bytemsamodzielnie
istniejącym)od„ja”empirycznego,jakozjawiska„nieznanejistoty”39.
KantzapożyczyłodLocke’aiHume’a,awłaściwiezaichpośrednictwemod
Kartezjusza„(...)przeświadczenie,żeprzedmiotempoznanianiesąrzeczy,ale
naszewrażeniaiprzedstawieniaorzeczach”40.WładysławTatarkiewicztrafnie
ukazujepodstawępoglądówKanta,podkreślając,iżwswejfilozofiiKant
...przedstawił(...)nowepytanie.Pytanietobyłotakie:jaknapodstawieprzedstawień
możemywiedziećcokolwiekorzeczach?Boćdanenamsątylkoprzedstawienia,amy
sądywypowiadamyorzeczach:jakżemożliwejesttoprzejścieodprzedstawieniado
rzeczy,odpodmiotudoprzedmiotu?41.
Pojęciewłasnejosobyzostałowprowadzonedopsychologiipodkoniec
XIXwiekuprzezWilliamaJamesa42.AutortenwksiążcezatytułowanejPrinci-
plesofpsychology(Zasadypsychologii)przeprowadziłanalizęsamoświadomo-
ściczłowieka.
RozdziałTeConsciousnessofSelf(Oświadomościsiebie)zawartywewspo-
mnianejksiążcepoświęcaJamesomówieniukoncepcji„ja”43.Wedługniego
„ja”„(...)stanowi(...)sednonaszychdoświadczeń,acałyświatdzielimynaJa
iNie-ja”44.W
.Jamesujmuje„ja”szeroko,gdyżutożsamiajezeświadomością
samegosiebieorazindywidualnością.„Ja”to„(...)całośćprocesówpsychicz-
nych,alerównieżtowszystko,conazywamyswoimwłasnym,awięcnietylko
swojeciało,aletakżeposiadanerzeczy,przyjaciele,rodzinaitd.”45,czyliwszyst-
kietreścizwiązanez„ja”
.
WsamoświadomościJameswyróżniłdwieformydoświadczenia:„ja”
(self).Pierwszaformatopoznane„ja”(theMe-„empiryczneja”).Stanowiono
przedmiotpoznaniaijestodpowiednikiemjaźniprzedmiotowej,tj.jaźni,któ-
ratraktowanajestjakohipotetycznacałość,„(...)wewnętrznypodmiotlubsiła
ofunkcjachkontrolnychikierującychwstosunkudomotywów,lęków,po-
39Tamże,s.8.
40M.A.Krąpiec,Okresyigłówne...,s.66.
41W
.Tatarkiewicz,Historiaflozofi,Warszawa1983,s.163.Cyt.za:M.A.Krąpiec,Okresy
igłówne...,s.66.
42Por.T.Mądrzycki,Osobowośćjakosystemtworzącyirealizującyplany,Gdańsk1996,
s.175;W
.James,Principlesofpsychology,NewYork1890.
43Por.W
.Turopolski,Koncepcja„Ja”wpsychologiiWilliamaJamesa[w:]Wybranezagadnie-
niapsychologiiosobowości,red.A.Gałdowa,Kraków1999,s.32.
44L.Pervin,Psychologia...,s.241,242.
45M.Łaguna,Budowaćobrazsiebie,Lublin1996,s.11.
