Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Problematykaosobowościiobrazuwłasnejosobywświetle...
21
W
.Turopolskizwracauwagę:
Abyuchwycić„ja”wcałejjegozłożoności,trzebazdaniemJamesawziąćpoduwagę
następująceaspekty:a)składniki(constituents)„ja”;b)uczuciaznimizwiązane(self-
-feelings);orazc)działaniamotywowanebezpośrednioumacnianiemiochronąpo-
szczególnychskładników„ja”(self-seekingandself-preservation)56.
Jamesprzyjmuje,żezeświadomością„ja”
,zkażdymodczuciem„ja”
,za-
wszewiążąsięspecyficzneuczucia,bezktórychniesposóbująć„ja”
.Przede
wszystkimzaliczyćdonichmożnauczuciazadowolenia(self-complacency)
iniezadowoleniazsiebie(self-dissatisfaction)57.Rzutująone-niejakoobok
innychczynników,np.poziomuaspiracji-nasamoocenęiodczuciezado-
woleniazwłasnejosoby.Imczęściejczłowiekodnosisukcesy,tymczęściej
pojawiasięuniegowysokasamoocena,zadowolenieorazpewnośćsiebie.
Wprzeciwnymwypadku,gdysukcesówbrak,dziejesięodwrotnie.Tymsa-
mymmożnaprzyjąć,żesilnyzwiązek„ja”zemocjamiwpływanapoczucie
własnejwartości.
Jamesuważał,żewszystkieprocesypsychicznemożnazrozumiećprzez
pryzmat„ja”58.Ponadtoprzyjmował,żeczłowiekposiadawielerodzajów„ja”
,
np.„ja”rodzinne,zawodowe,szkolne,którełącząsięzsobąwjednolitepo-
czucie„ja”
.Poszczególnerodzaje„ja”sąuzależnioneodwchodzeniaczłowieka
winterakcjezinnymiludźmi,odtego,kimonisą,orazodsytuacji,wjakich
sięznimistyka.Poglądyodnośniedowpływuinnychosóbnaformowaniesię
obrazuwłasnejosobystałysięinspiracjądlainnychteoretykówzajmujących
się„ja”
,m.in.dlaCharlesaH.Cooleya,G.H.Meada,którzyuznawali,żekształ-
towaniesię„ja”człowiekapozostajewścisłymzwiązkuztym,jakodbierajągo
osoby,zktórymiwszczególnysposóbsięliczy.G.H.Meadwysunąłkoncepcję
jaźniodzwierciedlonej,zgodniezktórąpostawyczłowiekawstosunkudosa-
megosiebieisamoocenasąodbiciemwjegosamoświadomości-postaw,jakie
wobecniegoprzyjmująinni59.
Wrazzrozwojembehawioryzmu,któryodrzucałbadanieprocesówwe-
wnętrznych,acozatymidzie-przeciwstawiałsiębadaniupojęcia„ja”iwyklu-
czałzwiązanąznimproblematykę,zainteresowanietympojęciemosłabło,nie-
mniejjednakniektórzypsychologowiepodjęlitentematponownie.Nastąpiło
togłówniewlatachczterdziestychXXwieku.Zperspektywyczasuwyróżnić
możnatrzyzasadniczekoncepcjeteoretyczne,którychprzedstawicielepoświę-
calidużouwagizagadnieniomzwiązanymz„ja”:psychologięhumanistyczną,
psychoanalitycznekoncepcje„ja”orazkoncepcjęspołeczno-poznawczą,przy
czymwspomnianekoncepcjerozwijanebyłyniejakoobokbehawioryzmu.
56W
.Turopolski,Koncepcja„Ja”...,s.33.
57Por.W
.Turopolski,Koncepcja„Ja”...,s.39.
58Por.L.Pervin,Psychologia...,s.242.
59Por.M.Tyszkowa,Zdolności,osobowość...,s.159.
