Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
OdOświeceniadorewolucji
wysiłkówstałsięstandardemzsekularyzowanejrekonstrukcjina
więcejniżnastępnestolat.PrzedmiotemzainteresowaniaEssai
jestnhistorialudzkiegoducha,anieszczegółowefakty,któreza-
zwyczajitaksązafałszowane”.Wjakimcelumielibyśmyanali-
zowaćnaprzykładhistorięrodzinnąjakiegośśredniowiecznego
feudała,którywypowiedziałwojnękrólowiFrancji?nMusimy
raczejpostaraćsięzrozumieć,jakiekolejnekrokiprowadzi-
łyodbarbarzyńskiegogrubiaństwajegoepokidowspółczes-
nejogłady”4.Zasadąprzewodniądlazrozumieniazachodniej,
chrześcijańskiejhistoriijestwalkapomiędzysiłamikościelny-
miiświeckimi.Jednaktesiłytosiłynopinii”.Kiedynopinie”
zostająoczyszczone,toznaczy,kiedyludzieprzestająwierzyć
słowompapieżyicesarzy,wkraczamywnowyokresrosnącej
wsiłęprawdyirozumu.Ewolucjanopinii”jestzasadą,która
umożliwiahistorykowiuporządkowanieiwyselekcjonowanie
wydarzeńilustrującychtenistotnyrozwój.Cojestprzyczyną
tejniezwyklepomyślnejzmianyopinii?Wtymmiejscuwywód
Wolterajestniecomglisty,jaktoczęstobywawjegoprzypadku,
gdykoniecznajestodpowiedźnapoważnepytanie.Kiedyhisto-
rię,mówiWolter,postrzegasięzapomocąwymienionychwłaś-
niekategorii,rezultatemjestspektaklnastępującychposobie
błędówiuprzedzeń,którepokonująprawdęorazrozum.Zcza-
semówzbiórdoznanychnieszczęśćipopełnionychgłupstw
doprowadzidooświeceniaczłowieka,społeczeństwanaprawią
swojeidee,aludziezacznąmyśleć.Widaćwyraźnie,żeWolter
pozostawiawspomnianepytaniebezodpowiedzi.Obrazbłędów
iuprzedzeńkreśliporazpierwszywEssai,jednakOświecenie
musiałorozpocząćsięniecowcześniej,ponieważwczasachmu
współczesnychludziebylijużcałkiemzaawansowaninadro-
dzepostępu.Awkroczylinanią,mówiącdokładnie,zaczasów
panowaniaHenrykaIV
.WspólniezWolteremmusimyjednak
wdzięcznieprześliznąćsięprzezpółtorastuleciaizwiązany
ztymokresemproblemprzyczynowościpoto,byostatecznie
dojśćdowniosku,żeobecnie,wEssai,celemniejestgromadze-
niezbiorufaktów,aledokonanieichselekcji,którapozwoliczy-
telnikowiocenićprocesnobumarcia,odrodzeniaipostępuducha
4Remarquesdel’Essai,II,w:Oeuvres,t.21,s.264.
