Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Powstaniezakonupijarówijegodziałalnośćnaziemiachpolskichdo1864roku
naterenachRzeczypospolitej.Jesttonajlepiejzbadanyinajczęściejpodej-
mowanytemat,jeżelichodziohistorięzakonu.Mimorepresjizaborców
wXVIIIiXIXwieku,zakonzdołałprzetrwaćnaziemiachpolskich,ido
dniadzisiejszegoprowadzidziałalnośćedukacyjną.Symbolicznejest,że
reformyKonarskiegopokrywająsięzpoczątkiemoświeceniawPolsce,
datowanegonaokres1740-1822.
Mówiącipiszącoetosiewychowaniaokresuoświecenianajczęściej
myślimyowielkichpostaciachpolskiejoświaty.Jednąznichzpewnością
jestpijarks.StanisławKonarski.Niewątpliwietoonijegozakonodegrali
znaczącąrolęwodrodzeniuirozkwiciepolskiejoświatywXVIIIw.Jak
napisałMaciejJanowski:NapoczątkubyłksiądzKonarski:odniegozaczynają
siędziejepolskichreformoświatywXVIIIwieku.StanisławKonarski,urodzo-
nywpierwszymrokustulecia,trzylatapośmierciJanaSobieskiego,określany
jestczasemjakoprzedstawiciel„generacjizero”polskiegooświecenia37.Kolegia
pijarskiestałysięośrodkamikształtowaniaoświeceniowejinteligencji,
takżenaprowincji.Wśródelitpolitycznychikulturalnychokresuoświe-
ceniabezproblemuznajdziemywychowankówpijarów38.Rolaimiejsce
ks.S.Konarskiegojakoreformatora,propagatorawychowaniapatriotycz-
negoiobywatelskiegojestniepodważalna,alejednocześnieniewolno
namzapominaćojegowspółpracownikachorazkontynuatorach.Bezpo-
mocywspółbraciniemożliwabyłabyreformazakonupijarskiego,asła-
węidobreimięzakonuzdobytezaczasówKonarskiegopojegośmierci
podtrzymywałomłodszepokoleniepijarów.Nasławęzakonuskładasię
pracawszystkichnauczycieli,dlategonależyprzypomniećnajwybitniej-
szychpijarówpolskiegooświecenia,którzy,częstoniesłusznie,pozostają
wcieniudokonańS.Konarskiego.Jakdotądwiększośćznichniedocze-
kałasięszerszejbiografi39|
GdyutworzonoKomisjęEdukacjiNarodowejszkołypijarskie,podob-
niejakinneszkołyzakonne,zostałyjejpodporządkowane.Odtegomo-
mentupijarzypodlegaliprzepisomrządowym.Szkołypijarskiestraciły
37Cyt.zaM.Janowski,Narodzinyinteligencji1750-1831,[w:]Dziejeinteligencjipolskiejdo
roku1918,podred.J.Jedlickiego,Warszawa2008,s.60.
38
Tamże,s.52,67;por.K.Puchowski,„CollegiumNobillium”StanisławaKonarskie-
goaelitarneinstytucjewychowawczezakonównauczającychwEuropie,flWiekOświecenia”,
nr20/2004,s.11-69;tenże,JezuickiekolegiaszlacheckieRzeczypospolitejObojgaNarodów.Stu-
diumzdziejówedukacjielit,Gdańsk2007,s.224-238.
39PatrzM.Ausz,Pijarzy-współpracownicyikontynuatorzydziełareformyks.S.Konarskie-
gowokresieprzedrozbiorowym,[w:]Staropolskietoswychowania,red.E.J.Kryńska,Białystok
2006,s.115-125.
25
