Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dojrzałego,ażpoostatniedziesięcioleciawiekuXVIII,kiedy
współistniejezoświeceniowymklasycyzmem,alebynajmniej
nienaprawachmniejszości,coznacznielepiejwidocznejest
wsztukachplastycznychtegookresuniżwliteraturze.Wszak
architekturabarokuwileńskiegoilwowskarzeźbarokokowa
towłaśniezjawiskadrugiejpołowyXVIIIwieku.Małotego,
wpewnychspecyficznychiodosobnionychenklawachkultu-
rowych(coteżpostaramsięwtejpracywykazać)późnybarok
potrafiłtrwać,anawetrozwijaćsięażpopoczątekwiekuXX.
Ibynajmniejniebyłatotylkotradycja,leczbezpośrednia,nie-
przerwanakontynuacja.
Trzebabyłojakośtenogromuporządkować,bobeztegonie
maszansnauchwycenieizrozumieniewewnętrznejewolucji.
Proponujemyzatemwyróżnienieczterechfazpóźnegobaroku
wPolsce,przedewszystkimdlaliteratury,aletakżedlacałej
kulturytegookresu:
1.Fazapierwsza-okołoroku1700
Niezwykłeprzyspieszenieinowatorstwo,pierwszepróby
klasycyzowaniazwiązanezLaFontainem(KrzysztofNiemirycz)
iMolièrem(Komediaparyska,przeróbkaPociesznychwykwint-
niś).Równoległeiniecowcześniejszeświadomeantykizowanie
wkręguartystycznymJanaIIISobieskiego(tzw.oświecony
sarmatyzm).Oboktegowyłanianiesięnpoetóweksperymentu-
jących”późnobarokowejnpoezjiemocji”(StanisławHerakliusz
Lubomirski,JanStanisławJabłonowski).Krestymnowym
trendom,wsposóbniejakozewnętrzny,położykataklizmwojny
północnej.
2.Fazadruga-od1702do1740roku
Okreswywołanejwojnąpółnocnągłębokiejkulturowejnzapa-
ści”,apóźniejmozolnegoodrabianiastrat,główniepoprzezświa-
domąrepetycjędoświadczeńbarokupoprzedniegostulecia.Wli-
teraturzenaprzykładuWojciechaStanisławaChróścińskiegoczy
wanonimowejsatyrzeMałpaczłowiekorazwlicznychreedycjach
twórczościLubomirskiego.Warchitekturzepoprzezuproszczone
kopiowanierozwiązańTylmanavanGamerenczykontynuowanie
modeludojrzałegobarokurzymskiego(np.działalnośćPompeo
FerrariegowWielkopolsce,czyKaspraBażankiwMałopolsce).
Wmalarstwiedalszy(bozapoczątkowanywXVIIwieku)rozwój
24
