Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Aktywizmsędziowski
31
regulacjiprawnychibrakuadekwatnychnormprawapozytywnego-sędziabyłzmu-
szonyuzasadniaćswojerozstrzygnięcia,opierającsięprzedewszystkimnawłasnym
systemiemoralnym,przekonaniachiodczuciach.Zczasem,wrazzezwycięstwem
ideologiiprawapozytywnego,aktywizmuległograniczeniu,lecznigdyniestraciłna
znaczeniu.Sądybyłyinadalsązmuszonedodokonywaniawartościowania,nadawania
treścinormatywnejklauzulomgeneralnymiuwzględnianiawswoimorzecznictwie-
zwłaszczawprzypadkusądówkonstytucyjnych-nawetoczekiwańpolitycznych.Dość
powiedzieć,żewnaszymkrajuaktywistycznesądydziałałychoćbywokresiePRL
43
.
SzczególnieaktywnyokazałsiępolskiTrybunałKonstytucyjnywlatach1989-1997.
DoczasuuchwalenianowejustawyzasadniczejTrybunałndopasowywał”orzecznictwo
dozmieniającejsięrzeczywistościspołecznej,nadawałteżnoweznaczenieinstytucjom
zastanym,uwzględniającpożądanymodelustrojowypomimobrakuobecnościkla-
rownychpodstawprawnychtakiegodziałania.Zjawiskotoukazuje,żenaaktywizm
sędziowskiistniejezapotrzebowaniewkażdymustroju:niezależnieodtego,czyjestto
reżimtotalitarny(komunistycznylubfaszystowski),czydemokratyczny.Inaczejjedynie
możnaargumentowaćpotrzebęjegofunkcjonowaniawtakiejrzeczywistościprawnej
44
.
Ocenyformułowanewobecaktywizmusędziowskiegosązarównonegatywne,jakipo-
zytywne.F.Schauerpodnosinaprzykład,żewspółczesnyproceswydawaniaorzeczeń
przezsądywymagastosowaniaformalizmusędziowskiego.B.Banaszak,oceniając
aktywizmsądównajwyższychinstancji,zwracauwagę,żetegotypusądywykazujące
postawęaktywistycznądokonujązbytdalekoidącąinterpretacjęnormkonstytucyjnych,
narzucającswójwłasnysystemwartości,anastępnie,poprzezorzecznictwo,stająsię
jegostróżem.Wtensposóbsądytewykraczająpozaswojeuprawnieniaorzecznicze
iprzekształcająsięwnnegatywnegoustawodawcę”
,anawetzastępująustawodawcę.
Systemprawnyniejestjednakwolnyodluk,uchybieńczysprzeczności.Toonewymu-
szająkoniecznośćpodjęciandziałańnaprawczych”przezsądykonstytucyjne,azatem
determinująprzyjęciepostawyaktywistycznej.Jeżeliregulacjaprawnajestniepełna
lubzawierabłędyiwady,tosędziapowinienwykazaćsięaktywnością,abytreśćprawa
skorygowaćidostosowaćdopotrzebkonkretnejsytuacjiprawnej.
Aktywizmsędziowskiwpływapozytywnienakształtsystemuprawa.Argumentem
przemawiającymzaaktywizmemsędziowskimjesttwierdzenie,iżwspółczesnysystem
sprawowaniawładzypowodujezacieraniesięwyraźnienakreślonychgranicpomiędzy
poszczególnymisegmentamiwładzy.Wnowoczesnympaństwiesędziowiewychodzą
pozatradycyjnąrolęfunkcjonariuszybędącychnustamiustawy”
,októrychpisałMon-
teskiusz,ipowinniangażowaćsięwsprawyspołecznieistotne.
43A.Stelmachowski,Prawotwórczarolasądów,PiP1967/4-5.
44Istniejeniezliczonaliczbaorzeczeńiogromnawprostliteratura,zktórejniezbiciewynika,żeakty-
wizmsędziowskijestfaktem,zktórymmusisięliczyćkażdyporządekprawnyipolityczny.L.Morawski,
Kilkauwagwsprawiesędziowskiegoaktywizmu[w:]Dyskrecjonalnośćwprawie.MateriałyXVIIIOgólnopol-
skiegoZjazduKatedrTeoriiiFilozofiiPrawa,Miedzeszynk.Warszawy,22-24września2008r.,red.W
.Staś-
kiewicz,T.Stawecki,Warszawa2010,s.93.
