Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1
Relacjejednostkiiśrodowiska
wcyklużyciajednostki
1.1.Stanowiskaikontrowersjepsychologiczne
dotyczącewzajemnejzależnościjednostkiiśrodowiska
Sposóbmyśleniaorelacjijednostkaśrodowiskowiążesięzwyznawanympodejściemteore-
tycznymorazztym,jakieznaczenieprzypisujesięczynnikomwewnętrznymizewnętrznym
(Brzezińska,2004).Zależnieodprzyjmowanegoparadygmatuposzukujesięuwarunkowań
zmianrozwojowychocharakterzebiologicznym(teorienatywistyczne)lubśrodowiskowym
(teoriesocjologistyczne,orodowodzieempirystycznym).Natomiasttraktowanieobserwo-
wanychefektówrozwojujakowynikuwchodzeniatychczynnikówwinterakcjęjestcharak-
terystycznedlatakichteorii,jaknp.kulturowo-historycznateoriaWygotskiego(1971a)czy
neopsychoanalitycznakoncepcjarozwojuEriksona(1997).Zagadnieniuczynnikówrozwoju
przypisywanoróżneznaczenie,apojawiającesiękontrowersjedotyczyłyilościczynników
orazsposobuichwpływu(por.Brzezińska,2004;Przetacznik-Gierowska,1996).
Biorącpoduwagęliczbęczynników,możnawyróżnić:koncepcjejednoczynnikowe,dwu-
czynnikoweiwieloczynnikowe.Pierwszezpowyższychobejmująbiologizm(natywizm)
iempiryzm.Biologizmzanajważniejsząuznajerolędziedzicznychiwrodzonychdyspozy-
cjipsychicznychujawniającychsięstopniowowmiarędojrzewaniaorganizmu.Osobowość
iindywidualnośćczłowiekawięcwyznaczoneprzedjegourodzeniem.Natomiastwedług
zwolennikówempiryzmugłównyczynnikrozwojustanowiśrodowisko.Dzieckostanowi
przedmiotiwytwórśrodowiska,wktórymwzrasta(Przetacznik-Gierowska,1996).
Wteoriachdwuczynnikowychdokonywanopróbłączeniaempiryzmuznatywizmem.
PrzykłademmożebyćpodejścieSterna(1928,za:Przetacznik-Gierowska,1996,s.58),we-
długktóregoodziedziczonedyspozycjepsychicznestanowiąjedyniezawiązkicechprzekształ-
cającesięwtrwałewłaściwościpodwpływemśrodowiska(Przetacznik-Gierowska,1996).
Późniejszeteoriecharakteryzowałysięprzeciwstawianiemlubłączeniemwnichczynni-
kówendogennych(zadatkówbiologicznychiprocesówdojrzewania)iegzogennych(środo-
wiskanaturalnegoispołeczno-kulturowego).Łączenieobugrupczynnikówdoprowadziłodo
powstaniakoncepcjiwieloczynnikowych.Spóropriorytetczynnikadziedzicznościnadwpły-