Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Relacjejednostkiiśrodowiskawcyklużyciajednostki
1.2.Osobowośćjakozadanieicelrozwojujednostki
Zmiany,zaktórychpośrednictwemkształtujesięosobowośćjednostki,polegająnawzroście
integracjizachowania.Wwynikutegostajesięonobardziejstałeispójnepoprzezpodpo-
rządkowaniesięcentralnemusystemowiregulacji,jakimjestosobowość.Wpoczątkowych
stadiachrozwojuzachowanieczłowiekajestzdeterminowanewznacznejmierzeprzezczyn-
nikisytuacyjne.Rozwójosobowościoznaczanatomiastwpływrównieżtakichczynników,
jak:wcześniejszedoświadczenia,względnietrwałewartościiceleżyciowe.Ponadtonastępuje
przejścienawyższypoziomregulacji,czylikierowaniezachowaniempoprzezsystemstruktur
poznawczych,któregofunkcjeintegrującedoskonaląsięwtokurozwoju.Integracjadotyczy
odbieranychinformacji(powstaniesubiektywnegoobrazuświataiwłasnejosoby)orazkie-
runkówpodejmowanychdziałań(powstaniespójnegosystemumotywacyjnegoskładającego
sięzhierarchicznieuporządkowanychpotrzebicelówżyciowych).Zatemjednostkaprze-
chodziodniedojrzałościlubteżDbraku”osobowościdozintegrowanegoispójnegosytemu
regulacji,jakionastanowi(Matczak,2003;por.Oleś,2002a).
Poniżejzostaniezaprezentowanyprzeglądteoriirozwojuosobowości,anastępniejego
specyfikawodniesieniudookresuwczesnejdorosłości.Kolejnozostanieszerzejomówione
pierwszejejstadium,jakimjestDwschodzącadorosłość”orazkluczowezadanierozwojowe
tegookresukrystalizacjatożsamości.
1.2.1.Teorierozwojuosobowości
Osobowościniemożnarozpatrywaćwoderwaniuodaspektuczasowego,stądteżujęcieroz-
wojowewydajesięniezbędnedlawszechstronnejanalizytegoteoretycznegokonstruktu.Przy-
kładowąkoncepcjąujmującąosobowośćwkontekściejejprzemianwposzczególnychokresach
rozwojowychjestteoriapsychospołecznegorozwojuEriksona(1997;por.Trempała,2000).
Wyróżnienietrzechpoziomówintegracjiosobowościumożliwiaanalizęjejrozwojupod
kątemjejstrukturyidynamiki(por.Oleś,2002a,2011;McAdams,1996;McCrae,1996;
Mądrzycki,1996).Zależnieodkoncepcjiowetrzypoziomyróżnienazywaneidefiniowa-
ne.WedługprzedstawicielapsychologiinarracyjnejMcAdamsa(1996)byłybyto:1)cechy,
2)motywy,3)systemosobistychnarracji.McCrae(1996)zkoleiwyróżnianastępującepozio-
myanalizy:1)cechy,2)charakterystycznystyladaptacjioraz3)koncepcjęsiebie.Wramach
psychologiipoznawczejmożnazauważyćpodobnepodejście,wyróżniające:1)poziomwro-
dzonychdyspozycji,2)poziomnawyków,3)poziomświadomościzwiązanyzaktywnością
intencjonalną(Mądrzycki,1996).Każdyztrzechpoziomówanalizydajeinnemożliwościpo-
znaniaosobowości.Poziompierwszyzwiązanywznacznymstopniuzwrodzonościąpozwala
nazrozumieniestrukturyosobowości.Poziomdrugidotyczymechanizmówmotywacyjnych
(m.in.dążeńosobistych,mechanizmówobronnych,strategiiradzeniasobieiin.).Poziom
trzecinatomiastkoncentrujesięwokółtożsamościosobistejispołecznej(Oleś,2002a).