Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Mechanizmypowstawaniapartiipolitycznych...I19
kratyzacji,byłyjednymzkanałówrekrutacjielitpolitycznych,obsadzały
pozycjewładzywykonawczej,atakżekształtowałygłównekierunkijejdzia-
łań,zgodniezeswojąliniąprogramową.Ztegopowodu,nawetjeżeliniebyły
decydującymi,tobyływażnymiuczestnikamitychprocesów,azatemwarto
poświęcićniecouwagimechanizmom,któreumożliwiłyichdziałanie:ich
powstawaniuiuwarunkowaniom,któretemutowarzyszyły.
Dalszeomówienieopartejestnawybranychprzykładachkrajóweuro-
pejskich,wktórychpoIIwojnieświatowejmożnabyłozaobserwowaćsy-
tuacjępowstawanianowychpartiizwiązanąwłaśniezprocesamidemokra-
tyzacji.BędątoAustria,NiemcyiWłochy,wktórychdemokratyzacjabyła
wpewnymsensieskutkiemprzegranejwojnyinastępowałatużponiej;
HiszpaniaiPortugalia,wktórychprocesydemokratyzacjiprzebiegaływla-
tach70.XXw.,orazczterykrajenaszegoregionu,Czechy,Polska,Słowacja
iWęgry,któredoświadczyływspomnianychzmianporoku1989.Wewszyst-
kichtychkrajachmożnazjednejstronyzaobserwowaćpewnewspólne
mechanizmyzwiązanezpowstawaniempartii.Zdrugiejstrony,możnatak-
żedostrzecpewneróżnicemiędzynimi,któreszczególniewyraźniewidać,
kiedyspojrzysięnaanalizowanekrajewperspektywiezróżnicowaniaczaso-
wegodotyczącegoprocesówdemokratyzacji.Zpunktuwidzeniakryterium
czasu,kiedydokonywałysięprzekształceniademokratyczne,możnabo-
wiemwymienionekrajepodzielićnatrzygrupy:Austria,NiemcyiWłochy;
HiszpaniaiPortugaliaiwreszciekrajeEuropyŚrodkowej:Czechy,Polska,
SłowacjaiWęgry.
Wspomnianemechanizmypowstawaniapartiiwprocesachdemokraty-
zacji,któremożnawyodrębnićopierającsięnawybranychprzykładachsą
następujące:odtwarzaniesiępartiihistorycznych,przekształcaniesiępartii
byłego,niedemokratycznegoreżimuiwreszciepowstawaniepartiizupełnie
nowych,przyczymtęostatniąkategorięmożnajeszczedodatkowopodzielić
na:partiedziałającewopozycjidoreżimuniedemokratycznego,partiezru-
chówspołecznychipozostałe.Dwiepierwszekategoriełącząsięwyraźnie
zprzeszłością.Partiehistorycznesąefektemwspomnianegowcześniejuwa-
runkowania,polegającegonatym,żewszystkieomawianekrajemiały
wswojejprzeszłościkrótszylubdłuższyokresdemokracji,kiedydziałały
jużpartiepolityczne,zanimichfunkcjonowaniezostałoprzerwaneprzez
systemniedemokratyczny.Partiebyłegoreżimutozkoleidziedzictwo
bliższejprzeszłości,jużtejniedemokratycznejipoleganatym,żepolitycy
związanizbyłymreżimemmogąchciećznaleźćdlasiebiemiejscetakże
wnowychokolicznościachpolitycznych.Wśródpartiinowych,wramach
którychwyodrębniłamtrzypodkategorie,takżejednaznichmapewien
związekzprzeszłością:sątomianowiciepartienielegalne,opozycyjne,które
działałytakżewokresiebrakudemokracji.Dopierodwiepozostałepodka-
tegorieraczejniewskazująnazwiązkizprzeszłością.
Niewkażdymzomawianychkrajówwszystkietemechanizmysięza-
manifestowały,ajeżelitakbyło,tosiłaichoddziaływaniabyłaróżna.Przejdę
obecniedoichbardziejszczegółowegoomówienia,poprzedzającjetabelą,
