Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Płazybeznogie
Niektóregatunki,np.
Chthonerpetonindis-
tinctum
zrównàłatwościàporuszajàsięwprzód,
jakiwtył.
Wszystkiebeznogie,zarównodorosłeosobniki,
jakiwolnożyjàcelarwysàdrapieżne.Żywiàsiębez-
kręgowcami,np.dżdżownicamiiinnymiziemny-
miskàposzczetami,owadami–termitami,świer-
szczami,mrówkami,ślimakamiorazkręgowcami:
małymipłazami,wężamiijaszczurkami.Wodne
beznogiemogàzjadaćmartweryby.Niektórewnie-
woliżywionopróczdżdżownicmielonymmięsem,
mrożonymipstràgami,anawetmyszami.Larwy
Gymnophionazjadaływniewolilarwyowadów.
Czasemwżołàdkachtychpłazówznajdowanesà
szczàtkiroślinneiziemia.
Językbeznogichjestmniejwypukłyniżuinnych
płazówiniebierzeudziałuwłapaniuofiary.Jest
onachwytanaotwartympyskiemiprzytrzymywana
zapomocàzakrzywionychdośrodkazębów.Ich
liczbawzrastapodobniejakuinnychpłazówprzez
całeżycie,coumożliwiaprzytrzymywaniepodczas
połykaniacorazwiększychofiarwmiaręwzrostu
płaza.Językjestpomocnyprzyustawianiuofiary
wpozycjidogodnejdopołknięcia.Strategiepostę-
powaniazofiaràróżniàsięuposzczególnychga-
tunków.Niektórepotrafiàprzypuścićbłyskawiczny
ataknawybranezwierzę.Potemofiaramożebyćod
razupołknięta,lubciàgniętawgłàbtuneluziemne-
go,gdziejestzaduszonaprzyciskaniemdościany
lubpłazbeznogimożesięowinàćwokółofiary,co
majejuniemożliwićucieczkępodczaspożerania.
Potencjalnedrapieżnikipłazówbeznogich,
mogàcewmiejscachichwystępowaniajezjadać,
tossakiryjàce,gady(np.wàż
Micruruscorallinus
),
mrówkiiptaki.Prawdopodobniebeznogiebronià
sięwydzielanymiprzezswojàskórętoksynami,
któredziałajàodstraszajàconaczęśćdrapieżców
imogà(np.wydzielinygruczołówłusecznikalep-
kiego)powodowaćczęściowyparaliżdrobnych
zwierzàttakich,jakropuchyczyszczury.
Rozmnażaniesię
Płazybeznogiesàniezwykłàgrupà,ponieważ
wyjàtkoworzadkowystępujàcaupłazówogonia-
stychibezogonowychżyworodność,jestunich
nadzwyczajczęsta.
24
Rozmnażajàsięcoroklubdwalata.Gatunki
żyworodnezwyklerozmnażajàsięcodwalata.
Uniektórychpłazówbeznogichzwiekiemsamice
zaczynajàrosnàćszybciejniżsamce(widoczne
dysproporcjeujawniajàsięwczwartymrokuży-
cia).Wciàżbardzoniewielewiadomoodoborze
płciowymigodachtejgrupyzwierzàt.Zalotyiko-
pulacjabyłyobserwowanejedynieujednego
gatunku–płazowcamurenowatego*(
Typhlone-
ctescompressicauda
),oddwudziestulatsprze-
dawanegojakozwierzęakwariowepodnazwà
handlowàflgumowewęgorze”lubflczarnewęgo-
rze”(ang.flrubbereels”iflblackeels”).Wartotu
wspomnieć,żewiększośćosóbnabywajàcychte
zwierzętaniewiedziałonawet,iżsàtopłazy.
Wielegatunkówpłazówbeznogichznanychjest
napodstawiejednegoosobnikazłapanegomniej
lubbardziejprzypadkowopodczasekspedycji
naukowej.Interesujàcajestodkrytawostatnich
latachiwciàżmałopoznanasprawaopiekisami-
cynadmłodymiuniektórychgatunków.Prawdo-
podobnieichmłodemogàbyćkarmionewydzie-
linàskórymatki.
Ubeznogichwystępujezapłodnieniewewnę-
trzne.Samcemajàorgankopulacyjny,któryzo-
stajewnicowanydokloakisamicy.
Częśćgatunkówskładajaja,zktórychwylę-
gajàsięlarwyżyjàcewwodzie.Wielkośćzłoże-
niauposzczególnychgatunkówwahasięmiędzy
pięcioma(marszczelectaitański*–
Boulengerula
taitana
)akilkudziesięciomajajami.Większość
składadwadzieściadopięćdziesięciujaj.Jajawielu
gatunków,np.marszczelcapierścieniowego(
Sipho-
nopsannulatus
)czymarszczelcatropikalnego*
(
Caeciliaorientalis
)sàtakprzezroczyste,że
embrionysàcałkowiciewidocznepodczasroz-
woju.Jajategogatunkusàpołàczonezesobàza
pomocàgalaretowatychsznureczkówbiegnà-
cychodkażdegojaja.Znalezionojem.in.wster-
cierozkładajàcegosiędrewna.Wielegatunków
kopiejednakspecjalnenorywwilgotnejziemi,
gdziesamiceskładajàjaja.
Rozwójlarwpłazówbeznogichnastępujewróż-
nymczasie.Ułusecznikalepkiego(
Ichthyophis
glutinosus
)trwawyjàtkowodługo(do50tygodni).
Niektóretaksonyosiàgajàdojrzałośćpłciowà
dopierowtrzecimrokużycia(np.płazowiec
murenowaty–
Typhlonectescompressicauda
).
