Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Narzàdyzmysłówpłazów
Większośćwspółczesnychpłazówmaprymi-
tywne,słaborozwiniętezęby.Uwielugatunków
sàonejednaksilniezredukowane.Sàteżtakie,
którewogóleichniemajà.Ulicznychpłazówbez-
ogonowychiogoniastychwystępujàrzędytzw.zę-
bówpodniebiennych,czylilemieszowych.Sàtozę-
byumieszczonenapodniebieniu,wewnàtrzjamy
gębowejpłazaiczęstoułożonewrzędach.
Uwielupłazówogoniastychibezogonowych
rozwinàłsięwyspecjalizowanyjęzyk:długi,szybki,
cienki,precyzyjnietrafiajàcywcel.Uniektórychga-
tunkówzespółścięgienimięśnijęzykasięgawja-
mieciaładopołowydługościtułowia.Innepłazy
(np.beznogie)majàjęzykszerokiiniewyspecjali-
zowany,któryniebierzeudziałuwchwytaniuzdo-
byczy,aconajwyżejustawiajàwpozycjidogodnej
dopołknięcia.
Larwywszystkichpłazóworazniektórewodne
gatunkioddychajàzapomocàskrzelizewnętrz-
nych.Nielicznepłazy(amfiumowate)posiadajà
skrzelawewnętrzne.
Płucawtejgromadzieniesàzbytdobrzewy-
kształcone.Jeśliwystępujàtoskładajàsięzdwóch
worków.Wielepłazówczęściowouzupełniaoddy-
chaniepłucneprzezskórę.Niektórewogólenie
majàpłuc.Dotyczytomiędzyinnymigatunków
zamieszkujàcychszybkopłynàcestrumienie,nio-
sàcedobrzenatlenionàwodę.
Skórapłazówjestcienkaimusibyćwzględnie
wilgotna,coumożliwiałatwàwymianęgazowà.
Uwielupłazówlàdowych(np.rodzinasalaman-
derbezpłucnych)istotnàrolęwoddychaniu
odgrywabłonaśluzowajamygębowej.
Skórauprzedstawicielitejgromadyskładasię
znaskórka,podktórymleżystrefakomórekgàb-
czastych(
stratumspongiosum
),anastępniewars-
twatkankiłàcznejwłóknistej(
stratumcompactum
).
Wsàsiedztwiekomórekgàbczastychrozmieszczone
sàgruczołyziarniste,gruczołyśluzowe,gruczoły
mieszaneorazchromatofory(komórkibarwnikowe),
któretakżesàwnaskórku.Uczęścigatunkówpła-
zówmiędzy
stratumspongiosum
a
stratumcompac-
tum
występujewarstwakomórekzdużàzawartościà
węglanuwapnia,proteoglikanówiglikozaminoglika-
nów,majàcachronićpłazyprzezodwodnieniem
idemineralizacjà.Upłazówbeznogichwwarstwie
komórekgàbczastychdodatkowomogàwystępować
pojedynczełuski(nieuwszystkichgatunków).
10
Przeważniebarwyskórypłazówsàdośćmono-
tonne,alewokresiegodowymlubugatunków
mieszkajàcychwtropikachmogàbyćbardzojas-
krawe.Niektórepłazy(np.zrodzinyrzekotkowa-
tych)potrafiàszybkozmieniaćzabarwienie.
Sercepłazówskładasięzdwóchprzedsionków
iniepodzielonejkomory.Krew:natlenionaiodtle-
nionaulegatylkoczęściowemuzmieszaniu.
Innàcechàcharakteryzujàcàpłazy,jestposia-
daniekloaki(steku),doktórejuchodzàkońcowe
częściukładów:pokarmowego,płciowegoimoczo-
wego.Zbędneproduktyprzemianymateriipłazy
wydalajàwpostacimocznika.
Wszystkiepłazytozwierzętazmiennocieplne.
Narzàdyzmysłówpłazów
Uchopłazaskładasięzuchawewnętrznego
iśrodkowego,ewentualnietakżezewnętrznego
(czylibłonybębenkowej).Jedynieniewielega-
tunkówniemauchaśrodkowego.
OdbieraniebodŹcówsłuchowychwśrodowisku
wodnymjestproste,ponieważdrganiawodysà
przekazywanebezprzeszkódprzezcałeciałodo
błędnika.Płazywychodzàcewolucyjniezwody,na-
potkałynaproblemzesłyszeniemwpowietrzu,po-
nieważnalàdziefaledŹwiękoweodbijajàsięod
ciałazwierzęcia,niewnikajàcwjegogłàb,zawy-
jàtkiemnikłejichczęści.Poczàtkowoodbierałyone
zapewnejedyniedrganiapodłożacałymciałem,
stykajàcsięznim.PóŹniejnarzàdemwzmacniajà-
cymnatężeniebodŹcadŹwiękowegostałosięucho
środkowe.Wswejklasycznejpostaci,występujàcej
upłazówbezogonowych,składasięonozjamybę-
benkowejikilkukosteksłuchowych.Odzewnàtrzja-
mabębenkowaprzykrytajestbłonàbębenkowà.
UAnurawydawanieisłyszeniedŹwiękówodgry-
wabardzoważnàrolę,nicteżdziwnego,iżichna-
rzàdsłuchujestnajlepiejrozwinięty.Wprzeciwień-
stwiedowiększościprzedstawicielitejgrupy,płazy
beznogieiogoniastenieposiadajàbłonyzewnę-
trznejijamybębenkowej.Majàjedyniekostkisłu-
chowe,którychliczbaikształtsàważnymicechami
taksonomicznymi.
Równieżoczysànajlepiejrozwinięteupła-
zówbezogonowych.Utejgrupyskładajàsięone
zdużejsoczewki,któradziękidwómmięśniomprzy-
