Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ewolucjasystemugramatycznego
27
włączającjedoodmiany.Czesinieprzeżywająwięcrozterek,czyodmieniaćtakie
wyrazy,jakChicago,foyer,maestro,kakao,rodeośAdaptująteżnazwiskażeńskie
poprzezdodaniejednolitegosufiksu-ová,por.Néhrúová,Vinklerová,Whiteová.
NiechęćPolekdoużywaniapodobnychformbierzesięzapewnestąd,żewpolskim
systemiejęzykowymistniejąparyprzyrostków,odpowiednio-owa/-ównaoraz-ina
(-yna)/-anka,którepozainformacjąopłcizdradzająstancywilnykobiety,tj.to,czy
jestonamężatką(Zarębina),czypanną(Zarębianka).Wczeskimirosyjskimtego
rozróżnienianiema,stądbyćmożewiększaskłonnośćdokorzystaniazmorfemów
słowotwórczychprzyurabianiuformnazwisk.Wjęzykupolskimtakieogólneprze-
ciwstawienieformamęska-formażeńskawystępujetylkoprzynazwiskachna-ski.
Niczatemdziwnego,żekobietyprzyjmująformęna-ska,któraniepodkreślazależ-
nościodmężczyzny,alejedyniewyrażażeńskość.
Polskąosobliwościąjestunieruchomieniefleksjirzeczownikaosobowegowcelu
zasygnalizowania,żeodnosisięondokobiety.ZkomunikatuprasowegoPremier
spotkałsięzkanclerzwynikadlaczytelnika,żeowymkanclerzemjestkobieta.
Zauważmymimochodem,żenieodmiennepozostajerównieżnazwisko-nietylko
panikanclerz,lecztakżeinnychkobiet,por.SpytamdoktorMarcinkiewicz,Byłam
uredaktorLinde12.Niemożnapowiedzieć,bywchodziłytuwgręlenistwoiniechęć
doodmiany.Poprostuużytkownicyjęzykadecydująsięnafunkcjonalnewyzyskanie
różnicymiędzywyrazemodmiennyminieodmiennym.Dokonujesiętojednakdo-
pierowtedy,kiedydanyrzeczownikrzeczywiścieodnosisiędokobiet(y),ma-jak
tosięmówi-określonąreferencję,jakwcytacie:nNiemamybowiemnawetpew-
ności,cokonkretniezostało[ś]zaproponowanewrozmowiepremieraikanclerz”
(,,TygodnikPowszechny’’2006,47:3).Czashistorycznypodpowiada,żeowym
premierembyłwtedyJarosławKaczyński,aowąkanclerz-AngelaMerkel.Winnych
użyciach,kiedyniechodziowskazywaniekonkretnychosób,leczonazywaniecechy
byciakimś,używasięformodmianymęskiejtakżeprzycharakterystycekobiet,por.
Onajestkanclerzem/doktorem/redaktorem(nie:*Onajestkanclerz).Dotegoproble-
mujeszczepowrócimy(por.podrozdz.6.3.1).
1.3.Ewolucjasystemugramatycznego
Jeślipopatrzymynajęzykjakocałość(kod,system),tozłatwościądostrzeżemy
wnimzdolnośćdosamoregulacji.Ewolucjasystemuzmierzadousuwanianadmiaru
środkówgramatycznych,np.końcówekotejsamejfunkcji,obocznościitp.-słowem:
wszystkiego,coobciążapamięćiniedajewzamiankorzyścidlaporozumiewaniasię.
Kryjąsięzatymstaraniamówiącychoekonomięwysiłku-częściejnieświadome
niżświadome.Ekonomiatapoleganadążeniudojaknajlepszegoefektuprzyjak
12NiedotyczytonazwiskoodmianieprzymiotnikowejtypuKowalska.
