Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
4.Propozycjametodologiczna
51
nietylekoncepcjęprzyświecającąartyście,ilezideologizowanąwykładnięofi-
cjalnychpoglądów.
Zarazem-paradoksalnie-vnadprodukcja”możliwychdozbadaniamate-
riałówźródłowych(cozwiązanejestzrozrostemstrukturbiurokratycznych,wła-
ściwymdlasystemówtotalitarnych)prowadzidozauważalnejsprzecznościpo-
glądówwyrażanychprzezróżnychautorówwzbliżonymczasie,cozwiązanejest
zobserwowanymiwlatach1949-1956reinterpretacjamiepoki,podporządkowa-
nymikolejnymjejvetapom”(niekiedywyznaczanymodgórnieprzezpropagan-
dę).Tymsamymzdarzająsięstanowiskasprzecznewewnętrznie,przyjednocze-
snejzgodnościpostawyideologicznej.Takivrozziewdoktrynalny”przyczyniasię
-wmyślsupozycjiMariuszaMazura-dopozornegopluralizmuwypowiedzi.
Jegoprzyczynądefactojednakżepozostajenietyleprzyzwoleniewładzynaróżni-
ceświatopoglądowe,leczsąniąideologiczneniekonsekwencjewynikającezdy-
namicznychprzemiandoktrynypolitycznej86.
Niezależnieodzgłoszonejtuuwagibezsprzecznapozostajewyrazistośćzary-
sowaniaantagonistycznychpostawtak,byodbiorcamógłłatwozidentyfikować
tewartości,zaktórymipragnie(mniejlubbardziejdobrowolnie)sięopowiedzieć
(właściwośćtapozostajezwiązanazimmanentnącechąprzekazupropagandowe-
go-jednoznacznymobrazemświata).Toteżliteraturawroliczynnikaagitacyj-
negozatracawłaściwąjejmigotliwośćznaczeniową,nietylepobudzającodbiorcę
dorefleksji,ilepodsuwającmuspreparowane,gotoweodpowiedzi.Wrealizmie
socjalistycznympriorytetowymzadaniemliteratury(podobniezresztą,jaków-
czesnejpropagandy)byłobowiemnarzucanieschematujednoznacznychprze-
konań,którewinnybyćprzyjmowanebezkrytycznie87.Byćmożewpływnato
miałoutożsamieniedoktrynyrealizmusocjalistycznegoz-jakjąokreślaMichał
Boni-formułąświatopoglądową,doktórejakceptacjiprzymuszanoróżnorod-
nymimetodamirepresji(poczesnemiejsczajmowałwśródnichterrororganów
porządkowychorazpsychospołecznaperswazja)88.Socrealistycznetekstykultu-
rystanowiły-jakujmowałtoKazimierzBrandys-
zarazemmechanizmiklucz.Mechanizmuniwersalny,wprawiającywruchcały
systemtrybów-konsekwentniezbudowanychtez,argumentówiwniosków.Za
jednympociągnięciemwszystkostawałosięwytłumaczone:dzieje,kultura,religie,
nędzaibogactwo,wojnymiędzypaństwamiistosunkimiędzyludźmi.[ł]Słowo
86Zob.:M.Mazur,Oczłowiekutendencyjnym…Obraznowegoczłowiekawpropa-
gandziekomunistycznejwokresiePolskiLudowejiPRL1944-1956,Lublin2009,s.15-16.
87Zob.:Słownikrealizmusocjalistycznego…,hasło:Stereotypy,s.335.
88Zob.:M.Boni,Robotnicy‘50(socrealizmwnatarciu),vPrzeglądHumanistyczny”
1990,nr4,s.65.Uwagętęmożnaodnieśćzarównodopolskiejrealizacjikoncepcjisocre-
alizmu(jakintencjonalnieczynitoBoni),jakidosytuacjikulturywZSRRporoku1934
oraz-szerzej-dosztukikrajówdemokracjiludowej.
