Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Migalski,W.Wojtasik,M.Mazur,Polskisystempartyjny,Warszawa2007
ISBN978-83-01-14845-4,©byWNPWN2006
14
1.StatuspartiipolitycznychwPolsce
Postulatszerokiegouregulowaniaprawnegopartiipolitycznychjestwy-
nikiemoddziaływaniazjawiskinstytucjonalizacjiżyciapolitycznegowpań-
stwiedemokratycznym.Obserwowanatendencja,znamionującakonieczność
dookreślaniaprawnejprzestrzenifunkcjonowaniapartiipolitycznych,wynika
zakcentowaniadoniosłejichrolitakwspołeczeństwie,jakiwramachproce-
sówpolitycznych.Wpaństwachdemokratycznychnajczęściejpartiepolityczne
wyraźnieodróżnioneodinnychorganizacji(którerównieżmogąbyćpod-
miotamiprocesówpolitycznych).Funkcje,przewidzianewramachprzyjętego
modelunormatywnego,wskazująnaoczekiwaneprzezustawodawcękierun-
kioddziaływanianastrukturęspołecznąorazdziałaniepaństwa.Należyprzy
tympamiętać,żepozafunkcjamimającymiodzwierciedleniewporządkuusta-
wowym,występująrównieżtakie,którewynikiemnaturalnychprocesów
adaptacjispołecznejpartiiiniemająuzasadnieniaprawnego.Dziękiszerokiej
regulacjinormatywnejpartiiznanyjestichstatusprawny,szczególniewza-
kresiemożliwegowpływunainstytucjepaństwowe.Mamynauwadzeprzede
wszystkimpośredni(poprzezparlament)wpływpartiipolitycznychnaobsadza-
niestanowiskwinstytucjachsystemupolitycznego(np.RadaPolitykiPienięż-
nej,KrajowaRadaRadiofoniiiTelewizji,NajwyższaIzbaKontroliitp.).
Ewolucjastatusuprawnegopartiipolitycznychjestzwiązanazezmianą
postrzeganiaichroliwprocesachspołecznychisystemiepolitycznymoraz
zewzrostemichfunkcjonalnegoznaczenia.Partiepolityczne(bądźstowarzy-
szeniapolityczne)nieodrazuuzyskiwałyuznaniesystemowe,comiałozwiązek
najczęściejzmodelemustrojowympaństwa.Wniektórychprzypadkachbyły
oneuznawanezanielegalneipodlegałyprzymusowejlikwidacji.Wpóźniejszym
okresie,chociażwywalczyłysobiespołeczneiprawneuznanie,tojednakpróby
wytyczeniaiopisuichstatusuprawnego,napotykałynapoważnetrudności.
Zjednejstronybyłotospowodowanebrakiemodniesieniahistorycznego,zdru-
giejzaśpostulowanymbrakiemingerencjipaństwawtenobszaraktywno-
ścispołecznej.Takiestanowiskowynikałozobowiązującejzasadyswobodnej
inicjatywyobywatelskiejwzakresieangażowaniasięwdziałalnośćpolityczną,
orazwolnościtworzeniapartiipolitycznych.DokońcaXIXw.państwastara-
łysięnieingerowaćzbytmocnozapomocąsystemuprawnegowdziałalność
partiipolitycznych,zwyjątkiemregulacjiogólnych,mającychcharakterusta-
nawiający,kodeksowyikarny(wzakresiedziałalnościmającejcharakteranty-
państwowy).Modeltakiwynikałrównieżzodwołaniasiędodoświadczeńtzw.
ustawantysocjalistycznych,którepozostawiłyprzekonanieoantydemokratycz-
nymcharakterzeregulacjidziałalnościpartiipolitycznych,będącychzarazem
zagrożeniemdlademokracjiiwolności6.Brakdolegliwychprzepisówprawnych,
wpoczątkowymokresiepowstawaniaidziałalnościpartiipolitycznychstanowił
równieżprzyczynekdowysokiegopoziomupartycypacjipolitycznej.
Kresopisywanegomodelunastąpiłwrazzwystąpieniemdwóchtenden-
cji.Pierwszaznichodwoływałasiędodoświadczeńfaszyzmuikomunizmu,
którepokazałyniebezpieczeństwazwiązanezbrakiemograniczeńwdzia-
6M.Chmaj,Instytucjonalizacjapartii,w:A.Antoszewski,R.Herbut(red.),Encyklopediapo-
litologii,t.3,Partieisystemypartyjne,Kraków1999,s.70.