Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
25
Drugiproblemtokwestiawzajemnejrelacjikontroliwarunkówimożliwości
generalizowaniawynikówzjednejstrony,atrafnościekologicznejbadania
zdrugiej.Jaksięwydaje,niejesttokwestiaważnościalbotylkojednego,albo
tylkodrugiegokryterium,leczproblemkompromisu(Brzeziński,1996),czyli
decyzjibadaczacodopoziomukontroliwbadaniu(Bahrick,1996b),którajest
podejmowanazewzględunacele,jakiesobiestawia.ZdaniemBrzezińskiego
(1996,s.308),jedenzkompromisówzawieranychprzezbadacza„związanyjest
zwyboremmiędzydobrzekontrolowanymi,alezatodaleceodbiegającymiod
sytuacjiżyciowej,warunkamiprowadzeniabadaniaeksperymentalnego(mak-
symalizacjakryteriummetodologicznego),adobrąimitacjąsytuacjiżyciowej
(maksymalizacjakryteriumpsychologicznego),ale–niestety–ubogąkontrolą
zmiennychważnychizakłócającychdlaY[zmiennejzależnej]...Niestety,nie
dasięzapewnićrówniewysokiegostopniakontrolizmiennychirówniewyso-
kiegostopniaodtworzeniawarunkówżyciowychwsytuacjieksperymentalnej”.
Nieoznaczatojednak,żejednocałkowiciewykluczadrugie–cozresztąBanaji
iCrowder(1989)przyznali.ZdaniemBahricka(1996b),wbadaniachnadpa-
mięciąnaogółpoświęcanokontrolęnadaspektamikodowaniaiokresemprze-
chowaniapoto,byanalizowaćinteresującedlabadaczazjawiska.Naprzykład
kontrolęnadznacznączęściąprocesukodowaniapoświęcano,stosującmateriał
oustalonymwcześniejznaczeniu,anadokresemprzechowywania–analizując
przypominaniepookresiedłuższymniżkilkaminut.Nakoniecwartododać,że
kompromisjestszczególniedolegliwy,gdybadaczainteresujązwiązkiprzyczy-
nowo-skutkoweiplanujeeksperyment–decyzjewydająsięprostszeprzywyko-
rzystaniuinnych,równieżuprawnionychnaukowo,metodbadaniapsycholo-
gicznego.
Kolejnyproblemtorealizmbadania.ZdaniemBrzezińskiego(1996,s.68),
„zakładasię(...)milcząco,żeelementysytuacjibadaniastanowiąuproszczony,
alewmiaręwierny,obrazrealnejsytuacjiżyciowej”.Niskądbałośćotenaspekt
badaniazarzuciłbadaniomlaboratoryjnymNeisser(1978),proponującuczynie-
niegowartościąnadrzędną,choćitu,jaksięwydaje,możnazadbaćtylkoo–
bardzopożądane–przybliżenia.AronsoniCarlsmith(1968)wyróżnilinaprzy-
kładrealizmżyciowyirealizmeksperymentalny.Tenpierwszyodnosisiędo
podobieństwazdarzeńanalizowanychwbadaniachdotychpojawiającychsię
wcodziennymżyciu,natomiastdrugioznacza,żesytuacjastworzonawbada-
niachjestrealistycznadlaosóbbadanych,toznaczywierząwnią,zuwagąod-
nosząsiędotego,cosiędzieje,traktująjąpoważnie–czyliwywieraonana
nichjakiśwpływ.JakoilustracjętejróżnicyBrzeziński(1996)wskazujebadania
Milgramanadposłuszeństwem(Milgram,1963/2001),wktórychuczestników
skłonionodokaraniaosóbprądemelektrycznym–badanietebyłymałoreali-
stycznewpierwszymsensie,natomiastwysoko–wdrugim.Zdaniemwielu
badaczy(AronsoniCarlsmith,1968;Woll,2002),realizmeksperymentalnyjest
istotnymkryteriumjakościbadania,natomiastrealizmżyciowyniekoniecznie
jestwartościowyjakocelsamwsobie.Fakt,żezdarzeniawbadaniuwyglądają
takjakte,którepojawiająsięwżyciucodziennym,nieoznacza,żesąoneistot-
