Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
śnić,odwołującsiędopowszechnychiogólnychmechanizmówfunkcjonowania
poznawczego.Piątacechamadodatkowoinnystatusniżpoprzednie,gdyżtak
określonaszczególnośćiwyróżniającycharakterzłudzeńpoznawczychjest
pochodnąsubiektywnejperspektywybadaczyzależnejod„duchaczasu”,czyli
dominującychwróżnychokresachtendencjiwnauce.
Dolat70.XXwiekuwbadaniacheksperymentalnychnadpamięciąbłędy
izniekształceniasamewsobierzadkobyłyprzedmiotemzainteresowania.Tra-
dycyjnieakcentowanowłaściweodpowiedzi,abłędyuważanozatrudnośćme-
todologiczną.Uznawanojezaefektzgadywania,którypowinienbyćkontrolo-
wanylubeliminowanyzodpowiedziuczestnikówbadaniatak,byuzyskać
„prawdziwy”wynikpamięciowy.Korektarezultatówzewzględunabłędymo-
głabyćprosta(odjęcieliczbyodpowiedzibłędnychodliczbyodpowiedzipra-
widłowych)lubbardziejzłożona,jakwprzypadkuteoriidetekcjisygnałów,
wktórejporównywanorozkładyodpowiedziprawidłowychibłędnych.Wkaż-
dymprzypadkusamymibłędamiinteresowanosięwznikomymstopniu.
Whistoriibadańnadpamięciąpojawiłosięjedyniekilkaprac,wktórychzwró-
conouwagęnazniekształcenia–niezmieniłyonejednakopisanegopowyżej
stanurzeczy.Pierwszeeksperymentyilustrującenietrafnośćpamięcidotyczyły
dzieci,aprzeprowadzałjeBinet(1900)weFrancjiiStern(1910)wNiemczech.
Obajbadaczestwierdzaliistotnezniekształceniapodwpływempytańsugerują-
cychdotyczącychuprzedniowidzianychobiektówizdarzeń.Mniejwięcej
wtymsamymczasieMünsterberg(1908)zaprezentowałprzykładynietrafności
zeznańświadkówwswojejksiążceOnthewitnessstand.Pracepoświęcone
wpływowipytańsugerującychnaświadkówukazywałysięrównieżwPolsce
(Wiśniacka,1935).Niewątpliwiekamieniemmilowymwhistoriibadańnad
zniekształceniamibyłoopublikowanieprzezBartletta(1932)monografiiRe-
membering:Astudyinexperimentalandsocialpsychology.Bartlettprzeprowa-
dziłwieleraczejnieformalnycheksperymentów,wktórychprezentowałangiel-
skimstudentomlegendęindiańską„Wojnaduchów”,anastępnieprosiłich
owielokrotnerelacjonowaniejejwróżnychodstępachczasowych.Stwierdził,
żestudenciczęstoprzypominalisobiefakty,któremogłymiećmiejscelubpa-
sowałydoichoczekiwańnatemattego,copowinnosięzdarzyć,aleniewystę-
powaływoryginalnejhistorii.Wkolejnychrelacjachopisybyłycorazkrótsze
izmieniałysię,czasamiwbardzoistotnysposób.Wspierającsięwynikami
swoichbadań,Bartlett(1932)wprowadziłujęcieprzypominaniajakoprocesu
rekonstrukcjiopartegonastrukturachwiedzyosoby–schematach.Uznał,że
specyficznedoświadczeniamogąniebyćprzechowane,natomiastpamiętana
jestichogólnatematyka.Kiedyludziepróbująprzypomniećsobieodległezda-
rzenie,tokierująsiętakimogólnymtematemorazposiadanymischematami.
Rekonstruującałość,zgodnieznimidodającszczegóły,któresązgodneze
zaktywizowanymistrukturamiwiedzy,choćmogąbyćnieprawdziwe.Jakoak-
sjomatprzyjął,żeprzypominaniejestniedoskonałe,anawettwierdził,żebyłoby
nienaturalne,gdybyludziezapamiętywalizdarzeniadokładniewtakiejpostaci,
wjakiejmiałyonemiejsce.Wskazywałrównież,żeprzypominaniejestprzede
