Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Rozdział1.Kara,karykryminalneikarapozbawieniawolności
ImmanuelKant,jedenzczołowychteoretykówkaryinajwybitniejszych
filozofównowożytnych,postrzegałjąjakokonsekwencjęimperatywukatego-
rycznego(Kant,1984;Warylewski,2007).Imperatywwyrażapowinnośćczy
teżnakazrozumu,prawoobiektywnewrelacjidoniedoskonałejwoliludzkiej.
Kategorycznyzaśoznacza,żejestonbezwzględniedobrysamwsobie,niejest
środkiemdożadnegoinnegocelu.Takwięcwcałościtosłynnepojęciekan-
towskieokreślabezpośredninakazpewnegozachowania,niezakładającegoUjako
warunkuinnegocelu,którymaprzeztozachowanieuzyskać”(Kant,1984,s.43).
Przykłademmożebyćnakaz:UNiekłam”8.Karajakokonsekwencjaimperatywu
kategorycznegowynikawięcwyłączniezobowiązku(jestpozainnymidążeniami,
osobistymipotrzebamiipragnieniami),któryciążynakażdymczłonkupaństwa
wrównejmierze.Jestwyrazemzasadypowszechności,którastanowiformu-
łęimperatywukategorycznegoinakazuje:postępujwtakisposób,jakgdyby
Umaksymatwojegopostępowania[…]miałasięstaćogólnymprawemprzyrody”
(Kant,1984,s.51).Zgodnajestrównieżzideąsprawiedliwości:powinnabyćab-
solutnieproporcjonalnadopopełnionegoczynu:zazabójstwo–karaśmierci,za
uszkodzenieciała–karycielesne,zagwałt–kastracja,zakradzież–pozbawienie
majątku(Warylewski,2007).Przestępca(lubjakakolwiekistotarozumna)jest
celemsamymwsobie,costanowiojegogodnościludzkiej,godnościwynoszą-
cejgoponadUwszystkierzeczywprzyrodzie”(Kant,1984,s.75).Człowiekjest
bowiempodmiotemwszystkichcelówiniemożebyćmniejcenionyniżcokol-
wiekinnego.Takwięczarównokara,jakiprzestępcaniemogąbyćśrodkamido
żadnegoinnegocelupozasobąsamym(karaniemożenp.służyćodstraszaniu
innychosóbprzedczynemprzestępczym,jakpostulująteorieutylitarne).
Zagadnieniemkarykryminalnejzajmowałsięrównieżniemieckifilozof
GeorgHegel.Jegofilozofiaopierasięnaideinieskończonegorozwoju:każde
pojęciezawierawsobieswojezaprzeczenie,aichintegracjaprowadzidobytu
wyższego,bardziejzłożonego–syntezy(Kroński,1966).Stajesięonaponownie
tezą,jużbardziejrozwiniętą,znajdującąsięnawyższympoziomie.Wramachtej
formułyrzeczywistośćiprawdawpunkciewyjściastanowiąsprzeczność,która
nieustanniedążydojedności,ajejosiąganiedefiniujeprawowiecznejzmia-
ny.Ideatastanowiesencjętriadydialektycznej.PrzekładająckoncepcjęGeorga
Heglanainteresującenaszagadnieniekarykryminalnej,uzyskujemynastępującą
8WedługKantaprzykazaniemówieniazawszeprawdyjestnakazem,którypowinienstaćsię
prawempowszechnym,gdyżjestobiektywniedobry(imperatywkategoryczny).Okazujesięjed-
nak,żeetykaKantawikłasięwwielenierozwiązywalnychdylematów.Wyobraźsobienaprzykład
takąsytuację(jesttoczęstoprzytaczanyprzykład):wczasieIIwojnyświatowejukrywaszŻydów
wpiwnicyswojegodomu.PewnegodniaprzychodządociebieNiemcyzzapytaniem:UCzywiesz,
gdzieukrywająsięŻydzi?”
.Copowinieneśodpowiedzieć?Jeślipowieszprawdę,wszyscyonizginą,
jeśliskłamiesz,uratujeszżycieniewinnychludzi,aleprzeciwstawiszsięetycekantowskiej.Jakie
postępowaniebyłobywłaściwe?
