Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Poszukiwanienowychrozwiązań:sprawiedliwośćnaprawcza
47
Ramka1050Teoriekarykryminalnejapoglądyizachowanialudzi
Jeślizapytamygrupęosób,czysązwolennikamiteoriiretrybucyjnychczyutylitarnych,otrzy-
mamyzróżnicowaneodpowiedzi,wtymwiększośćznichokreślisiebiejakozwolenników
teoriimieszanych.Jeślijednakpoprosimyich,bywymierzylihipotetycznąkaręzawykrocze-
nie,okażesię,żew97%przypadkówprzyustalaniuwyrokubiorąonipoduwagęwielkość
szkody(awięcwzględyretrybucyjne,sprawiedliwościowe),niezaśprawdopodobieństwo
wyrządzeniakolejnejkrzywdyprzezsprawcęwprzyszłości(awięcperspektywęutylitarną)
(Carlsmith,HarleyiRoberson,2002).Dziejesiętaknawetwówczas,gdyprosisiębadanych
oprzyjęciestanowiskaprewencyjnegoprzyuzgadnianiudolegliwości.ULudziechcą,aby
karapełniłafunkcjęunieszkodliwiającąiodstraszającą,aleichpoczuciesprawiedliwoścido-
magasięwyrokówwspółmiernychdociężaruprzestępstwa”(CarlsmithiHarley,2008,za:
Gazzaniga,2013,s.179).Cowartowyjaśnić,dążeniedowymierzeniasprawiedliwejkarynie
oznaczajednocześniekierowaniasięprawemtalionu(Uokozaoko,ząbzaząb”).Mówijedy-
nie,żeosobażądanajwyższejmożliwejkaryzanajwiększązbrodnię(niekonieczniejednak
karyśmierci).Takwięcokazujesię,żechociażwteoriiwieleosóbpopierapraktykiutyli-
tarneiopartenanichprawa,uważajezaosobiścieważne,wpraktycestosująoniwyroki
retrybutywneorazodrzucająwzględyprewencyjne(Carlsmith,2008).Przytoczonebada-
nianiosązasobąważnywniosek:jeżeliprawokarnekierowaćsiębędziejedyniewzględami
utylitarnymi,możeutracićwiarygodnośćwoczachobywateli.Jegosposóbdziałanianiebę-
dziebowiemzgodnyzwzględamimoralnymi,którymiludziekierująsięnacodzień(przy-
pomnijmysobiemodułwzajemnościHaidaiJoseph,2004).Jeżeliprawomawyrażaćwolę
ogółuspołeczeństwa,niemożliwejestpominięcieperspektywysprawiedliwościowejprzy
wymierzaniuwyroków.
Źródło:opracowaniewłasne.
1.5.Poszukiwanienowychrozwiązań:sprawiedliwość
naprawcza(MartaJ.Boińska)
Mimobogatejliteraturynatematkarykryminalnejorazzwiązanychznią
perspektyw:retrybutywnejiutylitarnej,poktórejogromiezaledwieprzemknęli-
śmywpoprzednimpodrozdziale,samparadygmatkarywopisanymdotejpory
jegokształcieprzeżywakryzys(Barnett,2000).
Nazbytczęstokarakryminalnaniespełniaefektywniezałożonychwniej
celów(nacowskazujechociażbywysokiwskaźnikrecydywizmu),awprocesie
karnympomijanesąpotrzebyiproblemypokrzywdzonego(centrumzaintereso-
waniastanowiprzestępstwoiprzestępca).Takistanrzeczyzaowocowałposzu-
kiwaniembardziejkonstruktywnychrozwiązań.Doprowadziłotodonarodzenia
sięwspółczesnejideisprawiedliwościnaprawczej,któraswoimikorzeniami
sięgasposobówrozwiązywaniasporówwstarożytnejBabilonii,Sumerze,Rzymie
(Gazzaniga,2013)czyspołeczeństwachpierwotnych(np.afrykańskich)(Louw,
2006).Proponujeonarozumienieaktuprzestępczegoniejakopogwałcenienorm
prawnych,alenaruszenierelacjimiędzydwojgiemludzi,atakżewspólnotą,do
