Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmiotbadańpsychologiiwychowania
Jakoprzykładpierwszegopodejściamożemy
przywołaćkoncepcjęstrukturysystemupojęć
pedagogicznychRubachy(2003,s.24–29),przed-
stawionejwewpływowymwPolscepodręczni-
kupedagogikipodredakcjąKwiecińskiego
iŚliwerskiego(2003).Wtejkoncepcjiautorprzyj-
mujestopieńniejednorodnościjakokryterium
pojęćonajszerszymzasięguznaczeniowym,
obejmującymwiększośćUfaktówedukacyjnych
istniejącychwteoriipodpostaciąpojęćowęż-
szymzasięgu(bardziejjednorodnych)”(tamże,
s.25).Wujęciutympojęciemnajbardziejniejed-
norodnym(najbardziejogólnym)jestedukacja
jakoUogółoddziaływańsłużącychformowaniu
się(zmienianiu,rozwijaniu)zdolnościżyciowych
człowieka”(tamże).Nadrugimpoziomiepojęć
omniejszejniejednorodności(ogólności)wyróż-
niaUwychowanie”iUkształcenie”jakooddziały-
waniaświadomeicelowezmierzającedowzględ-
nietrwałychskutkówwzachowaniuirozwoju
wychowanka.Natomiastnatrzecimpoziomie
proponowanejkoncepcjiwiążekształceniezUna-
uczaniem”iUuczeniemsię”.Równocześniedo-
strzeganakładaniesięzakresówznaczeniowych
pojęćUwychowanie–kształcenie”orazUnaucze-
nie–uczeniesię”.Koncepcjatapogłębiawrażenie
złożonościstrukturalnejzjawiskawychowania
jakoniejednoznaczniezdefiniowanegoprzed-
miotubadań.
Dobrymprzykłademdrugiegozpodejść
wradzeniusobiezezłożonościąstrukturalną
pojęciaUwychowanie”jestoryginalnapropozycja
Konarzewskiego(2007).Wyrażajączaniepokoje-
nieróżnorodnościądefinicjiwychowaniawlite-
raturze,uznałpotrzebęsformułowaniaUdefinicji
minimalnej”wychowania,skoncentrowanejna
warunkachoddziaływańwychowawczych,któ-
rychUkoniecznośćrzadkobywakwestionowana
przezteoretykówwychowania,ajeszczerza-
dziej–przezprofesjonalnychinieprofesjonal-
nychpraktyków”(tamże,s.276).Natejpodstawie
doszedłdowniosku,żeniemożnamówićowy-
chowaniu,jeśli:1)niemaoddziałującychnasie-
bieludzi;2)przynajmniejniektórzyznichnie
działajązmyśląowywołaniuzmianywpostępo-
waniuinnych;3)wszyscyciludzienieznajdują
sięwczęściowowspólnejsytuacjisymbolicznej
(podzielanegorozumieniaznaczeń).Wskazując
warunkioddziaływań,którenieznajdująakcep-
tacjieksperckiej(teoretykówipraktyków),wy-
różniłkonieczneskładniki(człony)definicji
wychowania.Zabiegten–jegozdaniem–pozwa-
44[[[
lazbudowaćminimalnądefinicję,zgodniezktó-
rą:UAktwychowawczyjesttoczynnośćczłowie-
kazmierzającadozmianypostępowaniadrugiego
człowiekaiprzebiegającawczęściowowspólnej
sytuacjisymbolicznej”(tamże,s.276).
Wartozauważyć,żeobieomówionekrótko
propozycjepojmowaniawychowaniawpolskiej
pedagogiceniepodejmująwprostproblemuwar-
tościskutkówoddziaływańwychowawczych
(zmian).Jednakżeocenaichwartościniemoże
byćiniejestobojętnawpraktycepedagogicznej.
Jestniezbędnymkomponentemprocesuwycho-
wawczego:leżyupodstawewaluacjizarówno
planowanych,jakiosiąganychskutkówoddziały-
waniawychowawczego.Wklasycznymujęciu
trudnowyobrazićsobiewychowaniebezewalu-
acjicelówisposobówichosiągania.Wprezen-
towanymujęciuprzyjmujemy,żezpunktuwi-
dzeniadorobkuteoretycznegoorazpraktyki
pedagogicznejocenęwartościskutkówoddziały-
wańwychowawczychnależyzaliczyćdokategorii
koniecznychwdefiniowaniuistotywychowania.
Wposzukiwaniudefinicjiminimalnejnależa-
łobyzatemodwrócićrozumowanieKonarzew-
skiegoizamiastkategoriinieakceptowanych
przezbadaczyipraktyków,bardziejużyteczne
możeokazaćsięprzyjęciekryteriumczęstości
wykorzystywaniaprzeznichokreślonychkatego-
riipojęciowychwdefiniowaniuistotyzjawiska
wychowania.Możnabowiemzałożyć,żewpoj-
mowaniuwychowaniapewnesformułowaniade-
finicyjneikategoriepojęciowepojawiająsię
wsposóbbezpośrednilubukrytyczęściejniż
inne,comożeświadczyćowspólnymzakresie
sensupojęciaczypodzielanegoprzezwiększość
badaczy(ipraktyków)zrozumieniaterminuUwy-
chowanie”.Wujęciutymmożemydojśćdownio-
sku,żedonajczęściejstosowanychkategoriide-
finiującychpojęciewychowania(składników
charakteryzującychrzeczywistośćwychowaw-
czą),możnazaliczyćnastępujące:1)oddziaływa-
niawychowawcze;2)zmianywzachowaniujed-
nostkilubgrup;3)ichwartośćlubściślejmówiąc:
wartościowość.Oddziaływaniawychowawcze
zwyklezakładająwystępowaniespecyficznejsy-
tuacjipsychologicznejwpływuśrodowiskaidzia-
łaniadorosłychlubbardziejdoświadczonychlu-
dzinamłodszych,mniejdojrzałychi/lubmniej
doświadczonych.Zkoleikategoriazmianyjest
odnoszonadowzględnietrwałychskutkówtych
oddziaływańimacharakterempiryczny:zakłada
występowanieobserwowalnejróżnicywocenie
