Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojmowaniewychowania
określonegozachowaniawychowanka,anatej
podstawiepośredniotakżejegostanówumysło-
wych.Natomiastwartościowośćtychzmianjako
skutkówoddziaływaniawychowawczegopodle-
gaewaluacjizwyklezpunktuwidzeniastandar-
dówrozwojupsychicznegoi/luboczekiwańgru-
py,wymagań
instytucjonalnych
w
danym
systemiewychowaniaiorganizacjiżyciaspołecz-
negoorazsystemuwartościcenionychwdanej
kulturze.Możnawięcpowiedzieć,żewnajczę-
ściejspotykanymujęciuwychowanieoznacza:
całokształtoddziaływańśrodowiskanajednost-
kęlubgrupę,którewywołująoczekiwanezmiany
wichzachowaniu,uznawanewdanejspołeczno-
ścizaważnei/lubpożądanezjakiegośpunktu
widzenia.
Wszystkietrzyzarysowanepodejściauznać
możnazaporządkującerozumieniepojęciawy-
chowania.Koncepcjastrukturypojęćpedagogicz-
nychRubachyjestprzedewszystkimpróbąhie-
rarchicznegousystematyzowaniarelacjimiędzy
terminamistosowanymiwopisierzeczywistości
pedagogicznejzpunktuwidzeniastopniaichnie-
jednorodności:odzakresuznaczeniowegonaj-
szerzejobejmującegofaktyedukacyjneistniejące
wteoriipodpostaciąpojęćowęższymzakresie
donajbardziejjednorodnychpodtymwzględem.
Wszystkotouświadamia,żepsychologowiewy-
chowaniamusząmyślećoedukacjijakonajbar-
dziejniejednorodnejkategoriipojęciowejstoso-
wanejwewspółczesnejpedagogice.Wujęciutym
psychologomproblemsprawiajednakukładwer-
tykalnypojęćsytuowanychnatymsamym(lub
podobnym)poziomieniejednorodności,wtym
relacjimiędzywychowaniemikształceniem,któ-
rychzakresypojęciowesięnakładają.
Dwiekolejnezprzedstawionychpropozycji
redukująrozumieniewychowaniadocząstko-
wychkategoriiuznanychzakoniecznewmini-
malnejdefinicjipojęciawychowania.Propozycja
kategoriikoniecznychKonarzewskiegooparta
jestnakryteriumichakceptacji(brakuakcepta-
cji)eksperckiej(przezbadaczyipraktyków).
Wostatniejzprzedstawionychpropozycjikryte-
riumtymjestczęstotliwośćwykorzystywania
wliteraturzeokreślonychkategoriidefinicyjnych
wpojmowaniuwychowania.Obiedefinicjedemi-
nimiswzałożeniuupraszczająpojęciewychowa-
niaimająułatwićoperacjonalizacjęzjawiska
wbadaniachempirycznych.Nieeliminująjednak
wieloznacznościkategoriiwyodrębnionychjako
konieczneczłony(składniki)definicjiwychowa-
nia.Wydająsięnieprzydatne,gdypodejmujemy
próbędokładniejszegookreśleniaposzczegól-
nychczłonów(składników)przytoczonychdefini-
cjiwychowania.Widocznejesttoszczególnie
wpróbachudzieleniaodpowiedzinapytania,ja-
kieoddziaływaniamożnauznaćzawychowaw-
czealbodlaczegotakie,anieinnezmianysąpo-
żądanezwychowawczegoispołecznegopunktu
widzenia.Trudnościmnożąsiętakżewprzypad-
kuwielupytaństawianychwliteraturze,np.–
kimsąwychowankowieiwychowawcy;jakiesą
uwarunkowaniazmianwzachowaniuirozwoju
wychowankaitp.(tab.2.2).
Podsumowując,próbysprowadzeniapojęcia
wychowaniadokategoriidefinicyjnychnajczę-
ściejużywanychlubakceptowalnychjakoko-
niecznewstopniuminimalnym(deminimis)wcale
niewyczerpujądyskusji.Inicjujądalszespory
związanezodmiennymrozumieniemposzczegól-
nychskładników(członów)definicji.Wyglądato
jakbynapodstawieaktualnegostanuwiedzyrze-
czywistośćwychowawczaniedawałasięwspo-
sóbracjonalnyUogarnąć”ikorespondujezwcze-
śniejszymstwierdzeniem,żewychowanienależy
dopojęćniedającychsięściślezdefiniować.
Dodaćnależy,żespotykanewliteraturzepró-
byzbudowaniadefinicjiwychowaniamającha-
rakterteoretyczny.Opartesąonewprawdziena
wiedzyugruntowanejempirycznie,możnajed-
nakuznaćjewdużymstopniuzaintuicyjne.
Spotykanewliteraturzekoncepcjestrukturypo-
jęćpedagogicznych,wtymwychowania,byłyby
bardziejprzekonujące,gdybywoddzielnychba-
daniachopartebyłynasystematycznejanalizie
ilościowejijakościowejpólsemantycznychpoję-
ciawychowania.Wprzypadkudefinicjideminimis
koniecznesąmetaanalizyskładników(członów)
pojęciawychowaniaużywanychprzezbadaczy
orazwnarracjachpraktyków.Tegorodzajurzetel-
nychstudiówempirycznychbrakujewliteratu-
rzeprzedmiotu.
Niewnikającwdyskusję,czegobrakujewak-
tualnejwiedzyowychowaniu,abymożliwebyło
wmiaręścisłezempirycznegopunktuwidzenia
zdefiniowaniepojęciawychowania,obecniespo-
tykanedefinicjenależytraktowaćconajwyżej
jakoheurystykiułatwiającewykrywaniefaktów,
któremogąokazaćsięprzydatnewopisywa-
niuiwyjaśnianiuzłożonejrzeczywistościwy-
chowawczej,wnadziei,żewiedzatapozwoli
wprzyszłościzdefiniowaćistotęzjawiskawycho-
waniajakoprzedmiotubadańempirycznych.
45
