Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
R.Przybylski.Cz1.Klasycyzmisentymentalizmpotrzecimrozbiorze
Klasycyzm,którywkulturzeeuropejs-
kiejpojawiłsięwXVIIwieku,narodził
sięzlękuprzedchaosemibezsensem,
nurtującymświadomośćczłowiekaod
zaraniacywilizacji.Mającświadomość
ciemnychstronegzystencjiludzkiej,kla-
sycystaralisięwięcopanować„trwogę
idrżenie”,któreudręczałystalemyśl
ludzką.
Pierwszymproblememklasykówbyła
materia.Chaostowkońcuświatbez
Ducha,pierwiastkaporządkującegobez-
kształtnąróżnorodność.Klasykówzasko-
czyłnagłyiłatwytriumfmaterializmu.
Zinterpretowalitentriumfjakozwycięst-
wobiblijnegoKsięciaCiemności,którego
manichejczycyzwalihyle,coznaczy
materia.Zwalkioczłowiekawyelimino-
wanazostaławtensposóbŚwiatłość
Wiekuista,dobryisprawiedliwyBóg,
gwarantładu.Czasynowożytnecechuje
bowiemnawrótdomanichejskiegolęku
przedmaterią.Inatenwielkiurazdo
materiiklasycyzmodpowiedziałkultem
PosągApollinazSaliAsamblowejZamkuKrólew-
idei.Materiiprzeciwstawiłsłowo,które
skiegowWarszawie,rzeźbiłAndréLeBrun
potraktowałjakoodblaskSłowaPrzed-
wiecznego,twórcęświatanieskazitelnego
iuporządkowanego.Zpomocąsłowa
człowiekmógłterazpokusićsięoponowieniepierwotnegoaktustworzenia.
Bógtworzyłzniczego,exnihilo.Człowiekmożetworzyćzidei,którapowstaje
wjegoumyśle,alektórąmożeprzekazaćtylkozapomocąobrazówmaterialnego,
skończonegoświata.
Drugimproblememklasykówbyłasamaświadomość.Chaosto„ja”.Bezład
tokartezjańskiecogito,którewrównejmierzeciągniekuDuchowi,coku
KsięciuCiemności.Jestonodwoiste,niezrównoważoneiniepewnenawet
samegosiebie.Kiedywięcokazałosię,żeosobaludzkajestrówniestraszną
otchłaniąjakmateria,nabranonatychmiasturazudoindywidualności.Inato
przerażeniechaosem,które—jakpisałPaulValéry—„potocznienazywamy
myśleniem”,klasycyzmodpowiedziałkultemjasności,ścisłościiliczby.
44
Wprowadzićdomyśleniaporządekznaczyłobowiemwprowadzićducha
