Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Witkowska,R.Przybylski,Romantyzm,Warszawa2007
ISBN978-83-01-13848-6,©byWNPWN2007
R.Przybylski.Cz1.Klasycyzmisentymentalizmpotrzecimrozbiorze
sytuacjiprzygnębienieirozpacz,niejestzdolnydoradowaniakogokolwiek
swoimiwierszami”.Pozatymuważałteż,żezniszczeniepaństwapociągnie
zasobązagładęjęzykapolskiegoiwkonsekwencjiwynarodowienienaszej
wspólnoty.Wjegopojęciukatastrofaojczyznybyłaostatecznainieod-
wracalna.
DrugimdokumentemtegotypubyłlistdoJanaAlbertrandiego,historyka
ibibliotekarzakrólaStanisława,napisanyokoło20sierpnia1801roku.
AlbertrandibyłjednymzzałożycieliipierwszymprezesemTowarzystwa
PrzyjaciółNauk,którepowstałozwyraźnymcelemratowaniajęzykapolskiego,
ocaleniaduchanarodowegoipropagandytzw.pracyorganicznej.Karpiński
zostałwybranynaczłonkatejinstytucjiilistbyłwłaśniepodziękowaniemza
tenzaszczyt.Przyokazjipoetaomówiłdokładniesytuacjęwkulturzepolskiej.
Niemiałzłudzeń,żezaborcychcąwytrzebićjęzykidlategozająłsięszczegółowo
sytuacjąpolszczyznywtrzechzaborach.Wiedziałjaksłabąbroniąwobec
przemocymilitarnejjestpióro.
Lekkiepióranaszeczyliżsięzdołająoprzećogromowimocarstw,którychponaszympodzieleniu
woląstosownądoichinteresubyćmusi,jaknaródzgubili,takzwolnaijęzyknaszpolskizatracić,
ażebytymsposobemkażdyznaszapomniałtęsknićponarodzieswoim,ajęzykiemiobyczajem
przywykłdonowego,którygopodbił.
54
ZniewolonyPolakniebędziemógłzsiebiewydaćwolnejmyśli.Pozostaje
mutylkorozpaczimilczenie.
Tenprzeraźliwykatastrofizmznalazłwyrazwarcydzielelirycznym,noszącym
długitytuł:ŻaleSarmatynadgrobemZygmuntaAugustaostatniegopolskiego
królazdomuJagiełłów.Czasnapisaniapodawanoniegdyśbardzoróżnie.Dziś
najbardziejwiarygodnawydajesięprzekonującahipotezaRomanaSobola
odwóchwersjachtegoutworu.Pierwszapowstałanapoczątkupanowaniacara
PawłaI,w1797lub1798roku.Wersjadrugazaś,zdwomastrofamiolosach
Legionów,pojawiłasiępopokojuwLunéville(9lutego1801),którydobił
wówczastzw.sprawępolską,awięcwczasiepowrotulegionistówdokraju,
amożenawetjużpowydrukowaniuprzezCyprianaGodebskiegoWierszado
LegiówPolskich(1805).Wkażdymraziepierwodrukukazałsiędopiero
wDziełachwierszemiprozą,wydanychprzezFranciszkaKsaweregoDmochow-
skiego(Warszawa1806).
WwierszutymKarpińskiwystąpiłjakobardzagłady.Pierwszeoznaki
dekadencjidostrzegłwepoceupadkudynastiiJagiellonów,cojużwówczas
byłoznakiem„jakiegośnanasBogarozgniewania”.Odtegomomentu
koronapolska„poszłanahandel”izaniknięciepaństwastałosięnie-
uniknione.Obrazostatecznejzagładypotrzecimrozbiorzejestdodzisiaj
zdumiewający:
