Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
PalimpsestyBrechta
zaklinającejużytecznośćwierszaczydowyznawanychprzezeń
poglądównateatr(coakuratnosiznamionasensu,bomożnado-
wodzićteatralnościtegomonologu25).Natomiastwjegojęzyku
zpewnościąniegubisięDto,coindywidualne”,czymbowiem
jest(dostrzeganateżprzezHeukenkamp)powtarzalnośćmoty-
wówalboreprodukcjapewnychsformułowań,czymsąchoćby,
świadomeprzecież,uchybieniaskładniowe,jeśliniewłaśniein-
dywidualizacjąekspresjilirycznej?26
Dowódnato,żeBrechtpowołujeosobę-Jawwierszupo
to,żebyzajmowałasięświatem,aniesobą,trudnowiarygodnie
przeprowadzić,sięgającdopsychologiiautora(Arendt)bądźdo
matrycyideologicznej,narzucającejwiaręwświetlanąprzyszłość
(LermeniLoewen),bądźwreszciedotakiejwykładnijęzyka,
któraprzedstawiaelegięjakopożyteczne(wzamyśleautora),pa-
radygmatyczne,awięcodpersonalizowaneoświadczenieostanie
epoki(Heukenkamp).WszelakorozróżnienieDjaversusświat”
jestjedyniekonstrukcjąpomocniczą,dziękiktórejłatwiejusta-
lić,wjakisposóbmechanizmwiersza(zośrodkowąroląinstancji
25ŚwiadcząoniejDsceniczne”środkiwyrazu:apostrofydowyimaginowanego
partnera,budującenapięcieprzerzutnie,eksklamacje,anawetmuzyczność.Nie
podważategointencjonalniesiermiężny,pozbawionyaktorskiejswadysposób
(aktorskiinaczej)deklamowaniautworuDopotomkówprzezBrechta(por.świa-
dectwoMaksaFrischa,którysłyszałtędeklamacjęw1947roku:Tagebuch1946–
–1949,Suhrkamp,FrankfurtamMain1970,s.225–227).TeatralnośćwierszaDo
potomkówakcentujeteżGerhardKaiser(Geschichte…,t.2,zwłaszczas.483–484).
26DDomiast”(nieDdomiasta”)przybyłoJa(początekczęścidrugiej);ana-
logicznieużywaliczbymnogiejJazwierszaObiednymB.B.,mówiącosobie:
Ddoasfaltowychmiastrzucony”.Heukenkampniepomijazresztątegoiinnych
zabiegówjęzykowych,takichjakchoćbypowszechnośćrodzajnikaokreślonego,
widzącwnichintencjęparabolizacyjnąalbocoś,copodpowiada,jakBrechtpa-
trzyłnaDbytowaniewświeciepóźnomieszczańskim”(UrsulaHeukenkamp,Ber-
toltBrecht…,s.192).Autorkanietłumaczyjednak,dlaczegoowezabieginiemo-
gąsłużyćekspresjiindywidualnego(przeżytegobądźskonstruowanego)doświad-
czenia.Natomiastskładniowymuchybieniemszykowikońcowemu,któretakże
indywidualizujemowę,jestnaprzykładzdanieDiewirdenBodenbereitenwollten
fürFreundlichkeit(Którzyśmychcieliprzysposobićgruntpoduprzejmość).
