Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Rzeczosprawiedliwości
Drugimznakiemrozpoznawczymamerykańskichteoretykówliberali-
zmujestichoddanieegalitarystycznymzasadomsprawiedliwościdystry-
butywnej,uktórejpodstawleżyrównyszacunekdlakażdejjednostki
orazprzekonanie,żenależyprzyjąćjakozasadęwyjściową,żekażdy
człowiekmusimiećzapewnionewstępnewarunkisamorealizacji.
Trzecim,epistemologiamającaźródłowsokratejskimracjonali-
zmiekrytycznymiegalitarnymintelektualizmie11.Praktyczną
realizacjąracjonalizmusokratejskiegojest,wzmiankowanapowyżej,
neutralnośćświatopoglądowapaństwa.„Jakikolwiekautorytetbympo-
siadał,polegaonjedynienatym,żewiem,jakmałowiem”–wyrazludz-
kiejpokorywobeczłożonościotaczającegonasświatajestprzejawem
sprzeciwuwobecprzekonania,żewładzapaństwowapotrafikażdorazo-
woodczytaćoczekiwaniaobywateliiprzewidziećichrozwój.Nikt,ani
pojedynczyczłowiek,anigrupa(równieżrządzący)niesąwstanieogar-
nąćswoimumysłemskomplikowanejnaturyżyciaspołecznego.Zkolei,
wmyślegalitarnegointelektualizmu,każdyjestwstanieposiąśćpodsta-
wowąwiedzę,pozwalającąnasamodzielnezaadoptowaniekonkretnej
wizjidobra12.Najszerzejuznanympostulatemtakrozumianegointelektu-
alizmujestpublicznycharakteredukacji.Jegowsparciestanowinato-
miastzasadawolnościsłowaiprasyorazswobodaekspresjitwórczej.
Czwartymznakiemrozpoznawczymjestmetafizyka,zakładająca,że
ontologiczniejednostkistojąprzedgrupamispołecznymi(wtymprzed
społeczeństwemjakocałością),przezcoichpodmiotowośćjestodróż-
nialnaodwszelkichponadosobowychstruktur.Jednostkaposiadanieza-
11Związkimiędzyliberalizmemaracjonalizmemsokratejskimzostaływykazaneprzez
KarlaPopperawpracy:Społeczeństwootwarteijegowrogowie,PWN,Warszawa1993.
12Sokratestwierdził,żekażdymożeposiąśćwiedzę,oilepozostaniesamokrytyczny
wobecswoichosiągnięć.Jesttopodejścieegalitarneizdecydowanieodmienneodplatoń-
skiego(istniejenaturalnaelitamędrców)orazarystotelesowskiego(niektórzysąniewolni-
kamiswejignorancjiznatury).Racjonalizmtakidopuszcza,że„jamogęsięmylić,ty
możeszmiećrację,iwspólnymwysiłkiemmożemyzbliżyćsiędoprawdy”.Racjonalizm
krytycznyjest,zdaniemKarlaPoppera,racjonalizmemprawdziwym,wprzeciwieństwiedo
intelektualnegointuicjonizmuPlatona(autorytarnyintelektualizmnietolerującyodmienne-
gomyślenia).Racjonalizmkrytycznyzakłada,iżteorienaukoweniepowinnydążyćdo
monopolizacjiprawdy,leczwręczprzeciwnie:umożliwiaćzastosowaniemechanizmu
sprawdzaniaichprawdziwościiprzydatności,agdyzostanąskutecznieskrytykowane,
musząbyćodrzucane.Sprawdzalność(falsyfikacja)decydujeonaukowościteorii.Jeśli
wzawartościempirycznejteoriiznajdujesięzdaniepotencjalniefałszywe(falsyfikator),to
zteoriitejmożnawyprowadzićprawdziweifałszywewnioski.Jeślitewnioskiprowadzą
doewidentnychprzekonańosłabościteorii,zostajeonaodrzucona.Problempolegawięc
nafalsyfikacjiteorii,anienadowodzeniujejprawdziwości.
