Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
doczekałasięobjawienia.Ponadtopodzielałonzdaniehistorykówoszczątkowości
zachowanychwierzeń:niezostałyzachowane,gdyżniezostałyzapisane8.Mickie-
wiczzatem,wzgodziezeźródłamihistorycznymigreckimiiłacińskimi(rzymskimi
iniemieckimi,które–podkreślałSurowiecki–nwinniśmyjedynieduchownym”9)
orazwzgodziezkronikamiSłowiańszczyznychrześcijańskiej(zwłaszczazlatopi-
samiNestoraPowieśćminionychlat10,naktórychopierałsięważnydlaromantyków
MaciejStryjkowski),nieodnajdującnajejterenieopowieściowkroczeniusacrum
wdzieje,konstatowałnapodstawiestanuźródeł,iżwmitografiiprasłowiańskiej
pozostałtylkoczęściowozachowanypanteoniszczątkowewierzenia:nSłowianie
przyjmowaliistnienieBogajedynego;wierzyliteżwistnieniezłegoducha,Czar-
negoBoga,którywiódłwalkęzBiałymBogiem,najwyższymPanem,wymierza-
jącymnagrodyikary;wierzyliwreszciewnieśmiertelnośćduszy”11.Twierdzenia
tewskazująnaznajomośćsłynnejrelacjinatematwierzeńprzedchrześcijańskich
wKronicesławiańskiejHelmolda:nIstniejeuSławiandziwnyprzesąd:wczasieuczt
bowiemipijatykiobnoszączaszęofiarnąinaniązlewająwimieniubogów,tojest,
dobregoizłego,słowaniepowiembłogosławieństwa,leczprzekleństwa;wyznają
bowiem,żejakpomyślnośćodbogadobrego,taknieszczęścieodzłegopochodzi,
idlategoteżzłegoboganazywająwswymjęzykuDiabolalboCzerneboh,tojest
czarnybóg”12.RelacjaHelmolda–jakzobaczymydalej–pozwoliłareligioznawcom
ustalićstrukturępanteonuSłowian.Najwyższemiejsceprzypadawnimbogubo-
gów(deusdeorum).Kronikatapozwalabadaczommówićoodosobnieniutegoboga
(deusotiosus).ZgodniezopisemniemieckiegokronikarzawiekuXIIHelmoldaten
najwyższyBógpozostawiaobszarświatazmaganiuCzarnegoBogazdomyślnym
(napodstawieonomastyki)BiałymBogiem.WiedzaMickiewiczaodualizmieteo-
logicznymSłowianjestzbieżnazrelacjąchrześcijańskiegoproboszczasłowiańskiej
wsiwHolsztynie.WświetletejwiedzywreligiiSłowian–prezentowanejprzez
Mickiewicza–nadświatempanujeBógjedyny.NatomiastCzarnyBógiBiałyBóg
sąodwiecznymiantagonistami,którzytocząwświeciewalkęoduszęludzką.
8S.UrbańczykbrakwiedzyowierzeniachSłowiantłumaczynietylebrakiemmitologiisłowiańskiej,
cobrakiemźródeł:nPodstawowątrudnościąhistorykówreligiiSłowianjestbrakdostatecznieobfitych
iwiarygodnychźródeł.Nasiprzodkowieprawienicnamnatentematniepowiedzieli.Nieliczneiskąpe
informacjepochodząodludziobcych,znającychwierzeniaSłowianzdrugiejręki,ludzimałożyczliwych
Słowianomioczywiścienieżyczliwychpogaństwu”.S.Urbańczyk,OrekonstrukcjęreligiipogańskichSło-
wian,s.123.
9W
.Surowiecki,op.cit.,s.28
10Zob.:Powieśćminionychlat,przeł.ioprac.F.Sielicki,Wrocław1999.
11A.Mickiewicz,Literaturasłowiańska.Kurspierwszy,s.64.
12Helmold,KronikasławiańskazXIIwieku,przeł.J.Papłoński,Warszawa1862,s.126.Zdaniem
S.UrbańczykauporczywetrwanieSłowianpomorskichprzypogaństwiewzbudzałozainteresowanie
kronikarzyniemieckich:nPrzedmiotemzainteresowańkronikarskichbyliprzezlatmniejwięcejdwie-
ście,liczącodpierwszegowymienieniajednegoichbóstwaprzezkronikarzaWidukindapod968r.Waż-
nąinformacjęoświątyniikulcieSwarożycawRadogoszczu,zwanymteżRetrą,zawdzięczamysławne-
mukronikarzowiThietmarowipiszącemuokoło1015r.OtymRadogoszczupisałpóźniej(koło1075r.)
winnysposóbAdamzBremy:n(…)BezmałastolatpotemHelmold,będącyproboszczemsłowiańskiej
wsiwHolsztynie,napisałdziełkoChroniconSlavorum,wktórymznajdujemysporociekawychwiado-
mościoreligiiSłowian.OnjedenwłaściwiemiałmożnośćlepszegozaznajomieniasięzeSłowianami,
ponieważstalewśródnichprzebywał,nietakjakinniautorzy,którzypisalinapodstawieinformacjiosób,
któreprzypadkowoinakrótkozetknęłysięzeSłowianami”.S.Urbańczyk,ReligiapogańskichSłowian,
w:idem,DawniSłowianie.Wiaraikult,Wrocław1991,s.18–19.
11
