Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
kształtować.Surowieckiprzekonany,żedawnakulturaSłowianjestichutajonym
życiem,żeniesienfaktycznemniemanianarodu”,wiązałposzukiwaniaetnogenezy
Słowian–czytamywrozprawie–zpracąterenowąwbezpośrednimbadaniuludo-
wejkulturymaterialnejiduchowej,wbadaniutymbowiemludoznawcaodnaleźć
może:nniejedenszacownyszczątek,którymuukazujedawnyzwyczajimniema-
nianarodu”48.Surowieckizatemgłosiłprzydatnośćnietylkoźródełhistorycznych,
badańjęzykoznawczych,archeologicznych,alebyłrzecznikiemanalizyźródeł
folklorystycznychietnograficznych.Preromantycznywymiarjegopracwzakresie
metodologiibadańludoznawczychpoleganapodniesieniurangiSłowiańszczyzny
przedchrześcijańskiej.GellanastępującostreściłpostulatpłynącyzpracSurowie-
ckiego:nŹródłami,naktórychhistoryktamtychepokmaoprzećswebadania,będą
więcnietylkonajstarszeksięgi,alewszelkieśladykulturymaterialnejrozsypanepo
wszystkichszlakachsłowiańskichimasareliktówpogańskiejprzeszłości,zachowa-
nychwobyczajowości,zabobonach,przesądach,obrządkachipodaniachludu”49.
PreromantycznycharaktermatakżeujęcieprzezSurowieckiegogminowładztwa
Słowian–jakżebliskieLelewelowi,azanimMickiewiczowi:nWieluniepojmuje,
jaknarodysłowiańskiewszędziepodzielonenadrobneiniepodległerzeczpospolite,
przygminowładnychswychrządach,mogłydłużejniżinneocalićpierwotneswoje
instytucje”50.Cosymptomatyczne:nniemającaniKsiążąt,anipanujących,samina
obradachnarodowychjednomyślnieroztrząsaliwłasnesprawy”51.Zarazemdawa-
linwzórprzywiązaniadowłasnychswobód,spółbraciinarodówpobratymskich”52.
TakwięcSurowieckitorowałwPolscedrogęromantycznemuprzekonaniu(wRosji
rozwiniętemuprzezsłowianofilów),żewartościmoralneispołecznesłowiańskiej
rasywcielonewgminowładztwieczekająnaswójczasimiejscewhistoriiEuropy.
PreromantyczneprzekonanieSurowieckiegootrwałościgłębokiejpamięciludu,
przypozornymjejzanikuwwarstwiereligiioficjalnej,szłowparzezjegoniechęcią
dopostępówchrystianizacjinaziemiachSłowianzachodnich,wschodnichipołu-
dniowych.WObraziedziełaopoczątkach,obyczajach,religiidawnychSłowian,za-
wartymwKorespondencjiwmateriachobrazkrajuinarodupolskiegorozjaśniających,
Surowieckijużw1807pisał:nPrzyjąwszychrzestodRzymianiGreków,przyjęliśmy
zarazemichduchapogardyinienawiścidowszystkiego,cobyłostarymlubobcym;
zewstrętemtylkoprzyzwyczajanonaspatrzećnastandawny,wystawianogozawsze
wnajohydniejszychobrazach.PrzytakowymuprzedzeniuSłowianiewpogaństwie
musielinamsięwydawaćdzikątłuszczą,nieznającążadnychprawidełobyczajowo-
ściiporządku”53.JakstwierdziłMaślanka:nSurowieckijednak,recenzującw1819r.
rozprawęChodakowskiego(nPamiętnikWarszawski”,nr5)znacznieodstąpiłod
tychwcześniejszychprzekonań”54.RzeczywiściewrecenzjipracyChodakowskiego
48Ib.,s.47.
49GellawłaśniewzwiązkuzorientacjąetnograficznąwidziSurowieckiegojakoojcaantropologii
polskiej,ib.,s.47.
50W
.Surowiecki,Śledzeniepoczątkunarodówsłowiańskich.Rozprawaczytananapublicznemposiedze-
niuKrólewsko-WarszawskiegoTowarzystwaPrzyjaciółNaukwdniu24.StyczniaR.1824.PrzezWawrzyńca
Surowieckiego.Członkaczynnego,umieszczonawRocznikachtegożTowarzystwaTomuXVIIwWarszawie
(ortografianaprawiecytatu),(wydaniefototypiczne),przedmowaW
.Hensel,Wrocław1964,s.155.
51Ib.
52Ib.
53Cyt.za:J.Maślanka,Wstęp,op.cit.,s.9.
54Ib.,s.9–10.
20
