Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
OSławiańszczyźnieprzedchrześcijaństwemSurowieckinapisał:nReligiauznająca
wielośćbóstw,zarozkrzewieniemreligiichrześcijańskiejwEuropie,musiałaupaść,
boniemogłaanisięrównaćtejostatniej,anioprzećjejprzewadze.Iznać,żeSłowia-
niejużbyliprzekonaniotejprawdzie,bochrzestdobrowolniesamiprzyjmowali”55.
Jednakświadomośćróżnicpomiędzypogaństwemichrześcijaństwemniezmieni-
łapogląduSurowieckiegocodoznaczeniapogańskiejSłowiańszczyznywprocesie
rozpoznawaniasięSłowianwjestestwiereligijnymimentalnym.Wprawdziezmie-
niłonzdanieokronikarzachłacińskich(zniekształciliwierzeniapogan)będących
świadkamichrystianizacjiSłowian,wtensposób,żeprzyznałwartośćkronikarską
ichrelacji(Helmold,SaxoGramatyk,św.Otton),aleprzecieżprzypisaniewartości
tymświadectwomwynikałozgłębokiegoprzejęciasięsprawąrekonstrukcjiwierzeń
przodkówwsytuacjiubogościźródeł.
Ludowośćprasłowiańska
Łatwozauważyć,żeSurowieckiwpracyChodakowskiegowydobyłidee,któresam
głosiłwswoichpismach.NiezdziwiąnassłowaoChodakowskim:nużalającsięna
nieumiarkowanyzapałrozkrzewicielówwiarychrześcijańskiej,przypisujeimpodko-
paniemiłejnarodowościsłowiańskiej,częściąprzezzacieranieichzwyczajówiobrzę-
dówodprzyrodzenianatchnionych,częściąprzezwystawieniewdzikich,ohydnych
obrazachichpogaństwa.Uważa,żeprzeztopotarganobratnieogniwamiędzyosob-
nymipokoleniamiSłowian,iuczynionoichobcyminawłasnejziemi”56.Surowiecki,
przedstawiająckwestięwyparciapamięcigłębokiejjakowyobcowaniamentalnego
wskalinarodowej,witałwChodakowskimkontynuatoraswychidei.Zatembadania
ludoznawczeprzestawałybyćsprawąwiedzy(naukidlanauki)czyliterackiejestetyki,
alestałysięsprawązbiorowejświadomości–nabierałyznaczeniaantropologicznego
ispołecznego,toznaczystawałysięwziernikiemirękojmiątożsamościnarodowej.
TożsamośćtakrozumianąwielostronnierozwiniepóźniejMickiewicz57.
55W
.Surowiecki,ZdanieopiśmieZ.D.Chodakowskiego„OSłowiańszczyźnieprzedchrześcijań-
stwem”,Kraków1835,s28.
56Ib.,s.23–24.Zagadnienietonietracinaaktualności.M.Rudaś-Grodzka,wysuwającnaczoło
tematykiromantycznejnszczególnyrodzajniedokońcazdiagnozowanejamnezjinarodowej.Zaćmę
pamięciprzejawiającąsięwniemożnościrozpoznaniasiebiewprzeszłości”,wysunęłahipotezę,że
nMożetaprzeszłość,którawoczachwielubadaczyniezasługujenamianohistorii,ukrywasięwnaszej
teraźniejszościpodpostaciąniejasnychczyniewyraźnychobrazów,przeczuć,emocjii–paradoksalnie
–antycypacji”.Znaczyłobyto,żenWłaściwa,ukrywającasięprzedzawłaszczeniemSłowiańszczyzna,
pokawałkowanaifragmentaryczna,przypominawampira,który,pomimożmudnychwysiłków,niemoże
sięwzachodnioeuropejskimlustrzezobaczyć”.ZestanowiskadługiegotrwaniareliktowychtreściSło-
wiańszczyznybadaczkanastępującosprecyzowałazasadniczyproblem:nJeżeliowazamierzchłaprze-
szłośćcałyczas,nieprzerwanietrwa,tomusimyzapytać,couniemożliwiaujawnieniesięprzeszłości
idlaczegopamięćzbiorowaniemadoniejdostępu?”.Zob.M.Rudaś-Grodzka,Słowiańszczyzna.Pamięć
izapomnieniewwykładachparyskichAdamaMickiewiczaipowieściachJózefaIgnacegoKraszewskiego,
nKonteksty”2003,nr1–2,s.217–219.
57WedługJ.Bachórzan«dogmat»narodowy”,czylikategorianarodowościskorelowanazpojęciami
religijności,żołnierskiejnwalkiowolnośćEuropy”,rodzinynarodów,mężaopatrznościowegokonstytuuje
historycznemyślenieMickiewicza,toteż:nKażdahipotezaikażdadoktrynapomniejszającarolępierwiast-
kównarodowychwprzyszłejwspólnocieludówjestdlaMickiewiczawysocepodejrzana”.Zob.J.Bachórz,
MickiewiczowskaideaEuropy.WdwusetnąrocznicęurodzinAdamaMickiewicza,Gdańsk1998,s.10.
21
